Augustus Guilelmus Schlegelius

Oratio

Habita Die XIII Iunii Anno MDCCCXXXIX

David Carolinus Gregi Latino s.p.d.

Subnecto huic epistulae Augusti Guilelmi Schlegelii orationem, anno 1839 habitam, cuius heri mentionem feci. Spectat namque ad linguarum fata ac Latini sermonis perennem praestantiam – quae argumenta cum multi antehac huius gregis sodales, tum Victorius ac Stephanus proximis his diebus tractaverunt. Hanc orationem statim ut legi, admiratione sum perculsus. In ea paucis verbis, sed efficacibus, Schlegelius totam Latinitatis historiam perstringit, deinde ostendit huius linguae usu homines doctos tam temporum quam singularum nationum confinia et angustias superare posse; inde exsistere quandam velut litterarum rem publicam, rerum publicarum popularium non aemulam, sed iis quodammodo superpositam; cuius cives ad partium studium, mentis angustias, inconsideratas opinionum mutationes minus quam ceteros esse pronos.

Hac civitatis cuiusdam universalis velut imagine – quam puto litteratos Europaeos a litterarum renascentium aetate usque saltem ad Schlegelii tempus sibi proposuisse – semper sum allectatus. Paucos abhinc annos, ubi cognovi homines et hoc tempore esse qui artem Latine cum scribendi tum loquendi callerent, in spem veni, nunc quoque talem rem publicam exstare posse. Quae spes ex parte est rata. Attamen sat cito intellexi nonnullos eorum qui Latinitati vivae hodie faverent, praecipue in Europa, longe aliter affici quam Schlegelium et eius decessores, linguamque Latinam ad simultates non tam deponendas quam persequendas amplecti, atque non ea gratia praecipue hunc sermonem hasque litteras colere, ut possent societatem inire cum iis, quavis patria oriundis, qui eodem studiorum ardore essent inflammati, sed potius quia existimarent sermonis Latini cultum aliquo modo inservire posse patriarum suarum totiusve Europae dignitati vindicandae, atque imprimis contra impetus Americanorum linguae, morum, potionum defendendae. Ex qua re confiteor mihi tristitiae aliquid esse obortum, cum viderem me ab iis ipsis studiorum discidio seiungi, quos mecum Latinitatis cognitio coniungere debebat.

Verum satis a me est blateratum. Subscribo clari Schlegelii verba; rogo num consilia eius etiam ad res nostras pertinere vobis videantur. In hoc exemplo describendo sententias nonnullas praetermissi, ne epistola haec modum excederet; orationem integram ad Humbertum nostrum mittam propediem, ut inter Latinitatis recentioris specimina, si fieri poterit, disponat.

Valete.

 

Augustus Guilelmus Schlegelius, Oratio Habita Die XIII Iunii Anno MDCCCXXXIX

Nuper, ut prona est aetas nostra ad vituperanda antiqua, exstitere nonnulli, praecipue inter Francogallos, qui hunc morem [sollemnia academica Latine celebrandi] exploderent, clamantes linguam vernaculam unice esse colendam, intolerabilem esse usum linguae vulgo non intellectae, iam ante multa saecula prorsus exstinctae atque emortuae.

Enim vero quod ad hoc argumentum attinet, egregie falluntur indocti homines, nihilque probant nisi suam historiae ignorantiam. Numquam enim per totum medium aevum obmutuit lingua Latina; immo ad gravissima negotia, leges ecclesiasticas et civiles promulgandas, exclusis linguis vulgaribus, adhibebatur. Corrupta fuit interdum Latinitas; quod nec mirum, cum optima veterum exemplaria barbarie atque oblivionis veterno quasi sepulta iacerent, et ad paucissimos auctores probatos aditus pateret. Eadem subinde emendatior prodiit; cui rei quantam curam Carolus Magnus impenderit vulgo notum est. Neque in scriptis solis substitit hoc studium; facundiam oris Latini non docti modo clerici exercebant, sed principes etiam tamquam artem regiam sibi parandam esse existimabant.

Post clericos, universitates potissimum eloquentiae Latinae operam dedere. Prima inter ceteras eminuit Parisina. Celebrata deinde est Bononia propter iuris civilis peritiam; floruit tanta discipulorum frequentia, quanta nulli postea universitati contigit. Etenim confluebat eo ingenua iuventus e cunctis Europae partibus – quod ne fieri quidem potuisset nisi professores usi fuissent lingua quodammodo universali.

Qua ipsa quidem appellatione comprehenditur pars haud exigua utilitatum quas praebet usus linguae Latinae in rebus ad eruditionem spectantibus tractandis. Non separabantur tunc temporis linguarum diversitate Itali, Hispani, Germani, Angli, Scandinavi; quae quisque meditatus fuerat, epistolarum commerciis aut coloquiis, sine interpretum ope, communicare inter se poterant; agnoscebant universi antiquum istud et cultissimum Latium tamquam communem doctrinae patriam.

Transeo ad aliud commodum, quod in libris Latine scriptis maxime apparet. Scilicet quae ex purissimis fontibus Iulii Caesaris, Sallustii, Ciceronis, Titi Livii, Taciti hauriuntur, ea nulla temporum vicissitudine evilescere vel obsolescere possunt; semper eadem dictionis elegantia splendent. Contra quae linguae vulgi ore teruntur, mutationibus plerumque sunt obnoxiae. Ex opera, ut ita dicam, servili, quam usui cottidiano praestant, periculum est ne multiplicem corruptelam contrahant; si quando ad altiora enituntur, auctorum oratorum poetarumque ingeniis id unice debetur.

Neque id nunc ago ut linguis recentioribus, seu Germanicae sint stirpis, sive a Latina deflexae, laudes suas denegem, quas ultro praedicare sum paratus. Quanti hasce exterorum litteras faciam, quantopere iis delecter, studiis meis probavi. Attamen palmam concinnitatis, ubertatis, venustatis inter omnes linguas, quibus ulla umquam gens per orbem terrarum usa sit, periti talium arbitri uno ore Graecae ac Latinae linguae deferunt, tum propter ingenitam indolem, tum propter cultum exquisitissimum.

Iure itaque doctae antiquitatis opes litterariae – quarum in atrio quasi ianitrix ars grammatica sedet, ad penetralia deducit ars critica – in erudienda pueritia atque adolescentia ingenuorum principem locum occupant. Praestantissimorum poetarum oratorumque lectione animus pulchri sensu imbuitur; acuitur ingenium philosophorum subtilitate; magnarum virtutum exemplis memoriae proditis generosa indoles iuvenum amore honesti accenditur. At is demum amplum ingenuae educationis fructum capiet, qui posito tirocinio, per vitam reliquam – quamcumque tandem professionem sibi elegerit, quibuscumque negotiis fuerit implicitus – humanitatis artes colere pergit; is demum experietur eloquentissimum Romanorum vere de iis praedicasse: Haec studia adolescentiam alunt, senectutem oblectant; secundas res ornant, adversis perfugium ac solaciam praebent; delectant domi, non impediunt foris; pernoctant nobiscum, peregrinantur, rusticantur.

(Opuscula quae Augustus Guilelmus Schlegelius Latine scripta reliquit, ed. E. Böcking, Lipsiae, 1848)

 

Die XXIII mens. Maii anno MMI