Gualterius Madeley

Rhampsiniti thesaurus

Fabula Herodoti e Graeco sermone in Latinum conversa puerisque accommodata

Dionysius Silvanus Humberto, Victorio, reliquo Gregi plurimam salutem.

Dum disceptationes de aliis novisque rebus in dies singulos hic exspectamus, vobis propono fabulam Herodoti (ii, 121) e Graeco sermone in Latinum a doctissimo viro Gualterio Madeley anno 1914 valde eleganter conversam puerisque accommodatam. [Rhampsinitus = Ramessu Aegyptiaca lingua (id est Rameses), Chethys = Khety, Onnus et Abbas = Unas et Aba, Mycerina = Men-ka-ra eadem lingua.]

 

RHAMPSINITI THESAURUS

Rhampsinitus, rex Aegyptiorum, omnes qui ante eum regnaverant divitiis superavisse dicitur. Qui cum vellet opes suas in tuto collocare, uni ex artificibus suis Chethyi negotium dedit, ut thesaurum lapideum sibi aedificaret. Ille vero, homo nequissimus, cum aedificium ab una parte viam publicam contingeret, hunc dolum commentus est, quo regis divitias compilaret: unum ex lapidibus tam miro artificio fabricatus est, ut e muro vel ab uno homine facile eximi posset. Rex nihil fraudis suspicatus, ut primum opus est perfectum, copias suas omnes ibi deposuit, insignia regia, pretiosam vestem, multam et lautam supellectilem, plurima et pulcherrima pocula ex auro, quae ut mos est regius gemmis erant distincta clarissimis, argenti etiam signati vim paene incredibilem. Non multo post forte Chethys in morbum incidit, et, cum se prope mortem esse sentiret, filios quos habuit duos Onnum et Abbam ad se advocavit. His artificium suum totum exposuit, qua ratione is lapis tolli posset summa diligentia ostendit, signa modosque docuit quibus adhibitis opum regiarum participes futuri essent. Mortuo igitur patre illi continuo operi manus admovent. Noctu ad regiam adeunt, lapidem a patre indicatum inveniunt et facile eximunt, grandem pecuniam feliciter auferunt. Rhampsinitus, cum postridie thesaurum aperuisset, qua ratione pecuniae minutae essent intellegere non poterat; sed nemo erat quem culparet, cum claustra bene obserata essent, et signa integra. Cum tamen iterum et tertium ei idem contigisset, laqueos parari et circa vasa in quibus inerat aurum disponi iussit. Noctu, ut solebant, venerunt fures, et Onnus, cum prior in thesaurum irrepsisset praedaque iam manus afferret, de improviso in laqueos incidit. E quibus cum se nullo modo expediri posse intellegeret, fratrem intus ad se vocavit. "Vides", inquit, "quo loco simus. De me scilicet actum est, sed nolo cum mea calamitate periculum coniungi tuum, si ego agnitus ero. Ferro igitur, si me amas, extemplo me transfige, abscisoque capite tuae ipsius saluti consule." Ille primo attonitus a tanto scelere abhorruit. "Istud quidem", inquit, " di prohibeant, ut tibi, mi frater, vitam adimam: immo, si te servare non potero, in animo est saltem hic tecum perire." Tum Onnus: "At haec insania est. Per deos omnes te obtestor, ut me verberibus tormentisque liberes, neve matrem utraque spe una nocte privari patiaris." Ita ad extremum Abbae persuasum est ut consilio fratris uteretur. Uno igitur pugionis ictu Onno attulit mortem: tum corpore decollato ex thesauro erepsit, repositoque lapide domum se recepit, fratris caput in sinu ferens.

Postridie mane rex in thesaurum ingressus miraculo obstupuit. Omnia vidit conturbata et sanguine respersa. Vasa humi prostrata erant, aurum effusum: in medio erat corpus sine capite, laqueis irretitum. Spectantem horror occupavit. Tum thesauri parietes omni cura scrutatus est, sed nihil tam clausum ad introitum, nihil tam tutum ad custodiam videri poterat. Rei igitur investigandae cupidine flagrans, furis cadaver ex muro suspendit, custodes apposuit, siquis iuxta deplorare aut lamentari visus esset, eum comprehensum ad se adduci iussit. Mater autem furum, cum mortuum ita pendere cognovisset, luctu ac maerore afflicta, filium superstitem cum lacrimis orare coeperat ut quoquo modo posset fratris cadaver detraheret et ad sepulturam auferret: immo, minas adiecit se, nisi ille dicto paruisset, ipsam ad regem adituram esse et totius rei indicium facturam. Quam cum nullo modo mollire posset, hunc tandem dolum excogitavit Abbas. Cum magnam apud se haberet vini copiam, furtiva scilicet pecunia coemptam, utres duos complevit, asinisque impositos per urbem portavit. Ita cum ad locum pervenisset ubi cadaver fratris pendebat, utrium vincula paullum laxavit: tum effluente vino magnum clamorem edidit, caput sibi pulsavit, huc illuc cucurrit quasi incertus utri asinorum prius subveniret. Quo viso custodes in viam universi concurrunt, palmas, cassides, quaecumque in promptu habent protendunt, quibus vini aliquid excipiant. Ille primo iram simulat, eos maledictis insectatur: deinde comiter appellantibus veniamque petentibus aliquid de ira remittit. Mox paullum de via declinat, ut denuo iumenta sua commode instruat. Ibi cum multus sermo incidisset, unusque ex custodibus sale facetiisque risum omnibus movisset, Abbas utrem alterum eis exhauriendum tradidit. Custodes e vestigio laeti discumbunt, vino licentiaeque se totos dedunt, ipsum festive hortantur ut secum maneat et commissetur: ille nimirum eis morem gerit, ubique res iam satis calere videtur, alterum quoque utrem petentibus largitur. Ita commissatione ad noctem producta custodes vino graves somno tandem oppressi sunt. Multa iam nocte surrexit Abbas, dextras genas illis per contumeliam derasit, fratris cadaver de muro detraxit asinoque impositum ad matrem reportavit.

De his rebus certior factus Rhampsinitus iracundia ac stomacho exarsit. Custodes ad se vocari iussit, virgisque caesos in vincula coniecit. Idem rei in lucem proferendae tanto cupidior factus novum atque inauditum iam capit consilium. Mycerinae filiae, virgini pulcherrimae imperat ut servili officio in taberna quadam fungatur, omnibusque qui ineant vini quantum lubeat gratis apponat, ea tamen conditione ut priusquam bibat, dicat quisque quid sceleratissimum, quid callidissimum in vita perpetraverit: quodsi quis aut caedem furis aut custodum circumscriptionem confiteatur, hunc statim comprehendat, neve ullo pacto missum faciat. Illa novitate rei delectata mandata patris haud invita perfecit: sed Abbas eas insidias brevi per amicos cognovit, regemque iterum versutia superare statuit. Bracchium igitur alicui mortuo ex humero amputavit, quo sub pallio abscondito in eam tabernam sub vesperum intravit. Tum a Mycerina sicut alii interrogatus respondit sceleratissimum se facinus perpetravisse cum fratrem in thesauro regio necavisset, callidissimum autem cum custodibus ebriis factis eiusdem cadaver per dolum abstulisset. Hoc audito illa clamorem edidit, hominemque prehensum retinere voluit; sed Abbas mortui manum pro sua in tenebris porrexerat, quam dum illa perperam amplectitur, ipse incolumis e taberna profugit. Rhampsinitus, postquam has quoque fallacias comperit, versutia audaciaque hominis victus, praeconibus tota urbe circummissis impunitatem illi promisit, si in conspectum suum venisset, et magna insuper praemia proposuit. Tum demum Abbas fide edicto adhibita ultro ad regem adiit, qui magna hominis admiratione affectus Mycerinam filiam ei in matrimonium dedit.

 

Valete.

Scribebam Birminghamiae a.d. XI Kal. Apr. a.s.n. MM.