Otto Benndorf

ex praefatione libri c.t.

Tituli Asiae Minoris conlecti et editi
auspiciis Caesareae Academiae Litterarum Vindobonensis.
Volumen I: Tituli Lyciae lingua Lycia conscripti.

Vindobonae, ex aedibus Alfredi Hoelderi, 1901

Volfgangus sive Lycobates Brabantinus omnibus huius Gregis sodalibus Austriacis praesertim philologis Austriaeque veteri feliciter addictis atque universis divae Philologiae amatoribus s

Haud semel accidit ut sive studiorum sive animi causa veterum philologorum volumina legentibus vel evolventibus, nobis "quasi suffodientibus", ut verbis Baccianis utar, ex improviso succurrat thesaurus antea prorsus ignotus. Inter quos thesauros praestans et eximium vobiscum communicare iuvat exemplum, margaritam dixerim, et hisce in adiunctis unionem quasi, eandemque perdignam quae ab oblivione vindicetur, in bibliothecarum pegmatibus iniuste latentem.

Titulos dico Asiae Minoris conlectos et editos auspiciis Caesareae Academiae Litterarum Vindobonensis, quorum primum volumen, a viro docto Ernesto Kalinka editum, atque titulos complectens Lyciae lingua Lycia conscriptos, anno 1901 luculente praefatus est vir doctus, antiquitatum peritissimus, Otto Benndorf (1838-1907), qui, origine Thuringus, professor fuit academicus tum Vindobonensis, antea Pragensis. Cuius heic potiora referam verba, quum eximium sint optimae Latinitatis exemplum, quae utinam et nostra aetate inter viros mulieresque doctos, philologos potissimum, in dies plus plusque vigeat iterum et floreat et innotescat.

Pauca tamen liceat et mihi de illis Austriacis praefari, quibus vobis mirifici huius incepti adiuncta patefaciam necessaria quaedam, et res actas, et condiciones.

Saeculo undevicesimo nemo est quin sciat quodvis nationum veteris nostrae Europae studium, earumque regentium potissimum, ad ipsius nationis et summam rerum regentium nomen et gloriam spectavisse amplificandam. Cuius studii etiam philologia nostra, aridula quidem ista disciplina atque non nullis perodiosa, facundum praebet testimonium. Felicia tamen illa tempora utinam redirent quibus publica licebat largitione optimatiumque opibus humaniorum scientiarum nostrarum incrementum promovere et commodum!

Sic, ut ceteros praeteream, illo saeculo GALLI (et antiquitatum disciplinae provehendae et Galliae causa) et Syriam pervestigandam et Africae provincias (quas obtinuerant) et Delphos effodiendos et eorum titulos curaverunt laudabiliter edendos (Fouilles de Delphes - Corpus des inscriptions de Delphes, cf. http://www.efa.gr/publications/publicationsFrames.htm; ("Collections" > "Antiquité et époque byzantine), inde ab anno 1881, quod inceptum tamen abortum est passum, cf. http://www.aibl.fr/fr/public/home.html(deinde "Catalogue" et "Corpus Inscriptionum Semiticarum"); BORVSSI (et eiusdem disciplinae provehendae et Borussiae causa) et Graecis et Latinis titulis in lucem immoderato quodammodo omnia complectendi studebant impetu proferendis atque edendis (Corpus Inscriptionum Latinarum, 1853 sqq., cf. www.bbaw.de/forschung/cil/pub.html, Corpus Inscriptionum Graecarum, postea, 1873 sqq., Inscriptiones Graecae nuncupatae, cf. www.bbaw.de/forschung/ig/pub.html), AVSTRIACI autem (et disciplinae provehendae et Austriae causa) neque improbata Latinitate Titulos Asiae quam vocamus Minoris praeclaris Borussorum vestigiis inhaerentes curabant colligendos edendos interpretandos (1901 sqq.).

Borussi autem Austriacos Asiae titulos tractaturos haud aegre sunt passi; cuius rei praebet testimonium illius rerum antiquarum "patriarchae", Theodorum Mommsen dico (1817-1903), epistula ad Udalricum a Wilamowitz-Moellendorff, generum suum, die 17 m. Septembris anni 1891 data, ex qua proferam haec :

"Natuerlich kann von Konkurrenz zweier Akademien nicht die Rede sein, und wir muessen es durchaus vermeiden, die antike Epigraphik als Berliner Domaene zu behandeln; wird das kleinasiatische Corpus in richtigem Umfang in Wien ergriffen, so passen wir; eigentlich verungluecken koennen derartige Materialsammlungen, wenn recht angelegt, selbst in halbfaehigen Haenden nicht (exempla adsunt), und die Wiener giovani sind ganz geeignet."

Latine sic reddiderim:

"Ut patet, fieri nequit ut duae inter se aemulentur Academiae, et vitandum prorsus mihi videtur antiquorum titulorum disciplinam sic tractare quasi reservata sit Berolinensibus provincia; corpus Asiae Minoris si Vindobonae recto modo aggrediantur, cedamus illis; ceterum talia incepta rerum congerendarum, modo recta instruantur ratione, vix possunt pessum ire, ne ineptiorum quidem si manibus creduntur (exempla adsunt), et illa meirakia Vindobonensia perquam sunt apta."

Wilamowitzius autem inde ab anno 1902 Inscriptionum Graecarum Berolinensium edendarum supremum in se consilium recepit et onus. Qui summus rerum Graecarum vir in angulo Borussiae quae tunc erat anno 1848 natus, anno vero 1931, felix opportunitate mortis, Berolini supremum diem obiit.

Austriaci vero suis in Turcarum regnum itineribus quod ad miserabile vergebat excidium non sine periculo susceptis, primum in Lyciam Benndorfio duce annis 1881, 1882, 1892, dein annis 1894, 1895, 1908 duce Kalinka, anno etiam 1898 Rudolfo duce Heberdey, in Ciliciam anno 1891, in Cariam annis 1893 et 1894, in Bithyniam et Pontum anno 1896, in Pisidiam annis 1897, 1899 et 1901, in Pamphyliam anno 1902, in Ioniam annis 1905 et 1906, et anno 1914, ultimum, in Ciliciam iterum atque Pamphyliam, maximam titulorum paraverunt copiam - anno 1894 iam fuerunt plus quam tredecim milia, anno 1908 duodetriginta milia -, quorum ectypa in Academiae Vindobonensis aedibus religiose servantur. Praeterea eodem Benndorfio hortante inde ab anno 1895 Ephesum effodiendam Austriaci susceperunt urbem nobilissimam.

Itinerum autem ineundorum impensa pro sua liberalitate - o felicia tempora! - serenissimus solvit Ioannes (eius nominis secundus) princeps a Liechtenstein. Praeter hunc humanissimum virum Carolum a Lanckoronski silentio praeterire dedecet, qui et ipse, nobilis vir et eximio ingenio indoleque liberali praeditus, antiquitatis explorandae causa fecit itinera et aliis ut facerent liberaliter permisit.

Titulorum autem Asiae Minoris octo prodierunt usque ad annum 1989 volumina, titulos complectentia Lyciae Lydiae Bithyniae Pisidiae. Quibus in lapidibus describendis Austriaci, velut et Borussi qui titulos ipsius Graeciae usque in hunc diem laudabiliter curant edendos, Latini sermonis servarunt usum et servant et (si dis placet) servabunt.

De Lyciae titulis plura si quis scire cupit ad illa se referat quae in libello qui Mystagogus Lycius inscribitur ante fere septennium Latine fusius disserui (cf. http://users.skynet.be/Melissalatina/ : "libri editi").

Reliquum est ut a rostris ipse nunc secedam, immortalis Benndorfii verba prolaturus, additis nonnullis adnotatiunculis, stellula [*] insignitis:

"Aestate anni 1881 cum e Lycia redux Constantinopoli degerem, contigit, ut serenissimus princeps Ioannes de Liechtenstein[*] recens a gestatione, cui per maris Aegaei litora uacauerat, phaselum suum Hertham nomine ad aureum cornu in ancoris teneret. Qui certior factus, quo consilio in Termilarum montes iter intendissem, uespero quodam me in phaseli diaetam ad se uocauit, ut quid effecissem, qua solet comitate, accuratius sciscitaretur. Et quae tunc ad noctem cum de Asiae regionibus explorandis tum de partibus in hoc graui molimine a nobis suscipiendis uario sermone disputauimus, ea nunc grato animo profiteri decet initia et quasi fundamenta fuisse eximii fauoris, quo generosus ille princeps, quem omnium in Austria bonarum artium cultorem ueneramur, etiam nostra studia in orientem conuersa adiuuare numquam destitit. Non solum enim primus auctor exstitit, ut nobile illud heroum Lycium Trysae quondam ab Iulio Augusto Schoenborn uiro probo inuentum quidem sed miserae obliuioni relictum[**], postquam iterum repperi, litterarum commodo Vindobonam transferremus dataque ea occasione Lyciam antiquitatis causa, quoad fieri posset, totam recognosceremus, sed hisce rebus absolutis editoque in lucem quod attuleramus disciplinae incremento ad ulteriorem etiam adeoque maiorem conatum ipse nos incitare et compellere uoluit. Itaque decem abhinc annis cum rogatus ei uberiore libello exposuissem, quot lapides scripti in omnibus fere Asiae minoris angulis ignoti adhuc aut male noti delitescerent, et si doctae cuidam societati dispersos et absconditos inuestigare, inuestigatos excipere, exceptos digerere, et ad artis leges edere liceret, quantum lucri in chorographiam, in rem grammaticam, in antiquam potissimum illarum regionum memoriam, quae si ab ora recesseris monumentis maxime, ne dicam solis continetur, redundaturum esset, ad huiusmodi opus integro labore suscipiendum oblata annua largitione satis ampla hanc nostram academiam [***] inuitandam esse censuit. Tam ingenue oblata cum debitis gratiis accepisset, academia rem sine mora aggressa est. Quibus autem sodalibus curam principalis liberalitatis demandauerit, quorum uirorum docta sollertia iam editarum inscriptionum apparatus instructus, in prouinciarum urbiumque ordinem redactus, in diem auctus sit, quam denique messem expediti nostri et eruditi commilitones ex itineribus iterum iterumque in Asiam derectis reportauerint, haec cum identidem ac minutatim in ephemeridibus academiae relata sint, hoc loco recolere inutile uidetur. Sed formam operis si dis placet futuri qualem animo nobis effinxerimus, paucis uerbis adumbrare opportunum erit. In tractando igitur negotio hoc nobis ante omnia propositum erat, ut magnum illud et gloriosum exemplum, quod latinarum inscriptionum corpore Theodorus Mommsen ut sui nominis honori, ita totius rei epigraphicae, totius adeo disciplinae antiquariae emolumento constituit, pro uirili parte maxime sequeremur. Pessime uero nos secuturos esse intelleximus, si imitando dediti toti hanc nostram materiam non ad suam quodammodo indolem conformaremus. Qua in re primum a sollemni syllogarum Berolinensium ratione ita recedendum esse putauimus, ut non modo utriusque linguae inscriptiones coniunctim, sed quouis alio sermone quae antiqua aetate scriptae uiderentur, pari religione admitteremus. In hac enim orbis antiqui parte, cuius fata olim tot populorum consessu mixtura dissolutione continebantur, cuiusque commercium hodie, si paucos tractus exceperis, in planis campis rarum, per montana adeo nullum est, doctissimum quemque antiquitatis speculatorem egregie peccaturum esse patet, si peregrinando titulos graecos uel cum latinis solos uel omnino solos spectaret, reliquos aspernaretur. Titulos autem regionibus locisue inter se uicinos, quos interdum ad eosdem homines eademque instituta pertinere, saepius argumentorum similitudine illustrari, ex ipso usque uicinitatis uinculo uim quandam memoriae adquirere constat, postquam molesto labore conquisiti et excepti praesto sunt, propter solam linguae diuersitatem edendi negotio diuellere ac prorsus segregare consilio operis ad instruendam antiquitatem inprimis compositi certe minus conuenire uisum est. Quapropter graecis mixtos latinos ad originis ordinem ubique repetemus exceptis tamen duorum imperatorum duobus exemplis bilinguibus eisque amplissimis. Neque enim commentarium rerum gestarum ab Augusto relictum neque edictum Diocletiani de pretiis rerum uenalium, nisi interim pleniores quam adhuc funditusque nouae edendi copiae accreuerint, post curas illas a principe disciplinae impensas ac paene absolutas denuo proponere in animo est, idque recte a nobis exspectari posse negamus, praesertim cum utrumque monumentum non tam prouinciae quam imperii esse dici possit ideoque honoris causa peculiarem tractationem flagitare. Barbaros autem titulos quibus prodierunt locis inseremus, ubi ne se subtrahant ceterorum silua obruti indicibus semper cautum erit. Sed epichorios Lyciae utpote numero et pondere nobiles seorsum hoc uolumine comprehensos reliquis Lyciae, qui mox sequentur, praeposuimus, ut tractando commodiores haberent quicunque hodie origini harum litterarum etiam nunc occultae admirabilem amorem et curam impendunt.
Tum de finibus operis haec monenda sunt. Ex auctoribus et lapidibus congessimus Asiae minoris inscriptiones, ex solis auctoribus, ut licuit nec inutile uidebatur, finitimarum quoque prouinciarum Syriae et Armeniae. Itineribus autem cum in hasce regiones euagari nobis neque datum neque propositum sit, hac sylloge dabimus solos titulos prouinciarum Asiae, quae fuerunt postrema aetate romana, exclusis, ut par erat, magnarum quae continenti a meridiana et occidentali parte adiacent insularum, illos uero quantum fieri potuit omnes omnesque accurate a nobis recognitos. In aetatis porro rationibus non erat, cur legem sequeremur latinarum inscriptionum corpori iure impositam sexto saeculo extremo subsistentes. In oriente enim tam constans erat ac sine euersione perpetuus graecarum rerum decursus aeuumque quod uocatur Byzantinum litteris arte institutis tam arcte coniunctum cum forma imperii romani quae fuit in prouinciis graece locutis, ut impedita illa quaestio, ubinam iustum medii aeui antiquitatisque confinium agnoscendum sit, diiudicatu multo etiam difficilior euadat quam in occidente et in recensendis inscriptionum subsidiis temporis nota plerumque destitutis paene desperanda uideatur. Cumque hodie tantum absit ab eo, ut innumerabiles graecae scripturae uarietates inde ab Antoninorum fere aetate pleno temporis ordine persequamur, ut plurimas inscriptiones ne ad saeculum quidem determinare liceat, itaque in omittendis uel excludendis exemplis commissi errores, ut solent, huic quoque collectioni grauius damnum adlaturi sint quam innocentes in admittendis, liberaliores esse maluimus quam parciores et ad eundem ultimum terminum progredi, quem fixum neque ulli scrupulo obnoxium statuit christianorum titulorum editor clarissimus in corpore Boeckhiano [****], annum dico 1453 p. Ch. n.
[...]
Artem longam uitam breuem esse quis negat uel in hoc studiorum genere ualere? Saepius me dolere confiteor, quod tantum temporis nobis in praeparatione et exploratione consumitur, ut pedetentim laxo agmine procedere uideamur, qua uia aliorum equitatum alacriter procurrentem admirantur. Quod utinam ne totum uiribus nostris detur, nedum uoluntati, quae honesta est et a leui ambitione aliena; sed res et fortuna in causa sunt pro auxiliis operae et difficultatibus propositi. Sicut syllogam graecarum inscriptionum, qualem olim Gustauus Hirschfeld, uir bonae memoriae et de Asia peruestiganda optime meritus, desiderauit ex auctoribus totam litterisque minusculis eo consilio festinandam, ut copiae in tot librorum receptacula et latibula diu delapsae ilico usurpari possent, nunc facili negotio talem ex apparatu nostro adornare liceret eamque suapte natura satis quidem imperfectam, immo fidei multifariam incertae, sed certis indicibus adiectis in tempus admodum utilem [*****]. Verum cum dissuasissent summi iudices ancipitem curam quae obesset muneri uero et necessario, qua de re num recte senserint, uel hodie mihi uidetur disceptari posse, non aliter rem a nobis expediri posse uideo, nisi ut stataria opera a prouincia in prouinciam progrediamur et pro solido operis fundamento accuratam locorum regionumque indagationem ponamus. Haec uero quam longi tenoris sit in Turcarum imperii incultis prouinciis, quam assiduos labores, quantas molestias exposcat, ut taceam de periculis hic illic sustinendis, credant uelim aequi iudices, qui non experti sunt. At bono animo speramus numquam academiae nostrae defuturos esse optimos iuuenes, milites antiquitatis, qui signa disciplinae antiquariae Austriaca in oriente fixa ex uoto principis, cui hasce primitias dedicamus, tueantur ac fortiter proferant."

[*] Vixit annis 1840-1929, annis regnavit 1858-1929, cf. www.fuerstenhaus.li/index.php?id=249.

[**] Iulius Augustus Schoenborn Borussus, gymnasii in oppido Posnaniensi quondam magister, Lyciam antiquitatis causa annis 1841-1842 et 1851 bis peragraverat. "Heroon" illud sepulcrum est reguli cuiusdam Trysensis saeculi a. Chr. n. quarti.

[***] Vindobonensem scilicet. Largitio autem illius principis inter annos 1890 et 1903 quotannis quinis millenis (5000) florinorum constabat.

[****] Agitur de Berolinensi "Corpore inscriptionum Graecarum" annis 1825-1859 a viro docto Augusto Boeckh (1785-1867) quattuor voluminibus absoluto. Indices autem in lucem prodierunt anno 1877.

[*****] Vir doctus Gustavus Hirschfeld (1847-1895), in studiorum universitate Regiomontana, in Borussia, praeceptor academicus, simile Asiae titulorum corpus, selectorum tamen potissimum ex scriptorum et virorum doctorum commentariis [quae "litterae" hic "minusculae" dicuntur, Theodisce vocabulo redduntur quod est "Lokalliteratur"], quindecim fere annis ante, Berolinensi academiae iam proposuerat efficiendum. Quod propositum tunc a summis Academiae Berolinensis iudicibus est recusatum.

FONS: Tituli Asiae Minoris conlecti et editi auspiciis Caesareae Academiae Litterarum Vindobonensis. Volumen I: Tituli Lyciae lingua Lycia conscripti, ed. E. Kalinka, Vindobonae, ex aedibus Alfredi Hoelderi, 1901; ex praefatione Ottonis Benndorf, pp. V-VI.

Curate sodales ut quam Latinissime valeatis!

Dabam Lovanio, pridie Idus Decembres a.S. MMII.