SCRIPTA GOLUBIANA DE INSTITUTIS PERSONISQUE HIERONYMIANIS

RATKO PERIC

Inter modernos auctores, qui de personis ac institutis S. Hieronymi Illyricorum seu Croatorum digesserunt, Ioannes Golub, presbyter archidiecoeseos Zagrabiensis et professor sacrae theologiae in Facultate theologica Zagrabiensi, plura conscripsit hauriendo ex fontibus Archivi Pontificii Collegii Croatici Romae. In hac brevi elucubratione puncta essentialia ex opere Golub de actis institutorum S. Hieronymi - Congregationis, Capituli, Collegii - exponere intendimus.

Iam ut alumnus (1961-1964) Golub indagabat de vita et opere Georgii Križanic, olim fratris Congregationis S. Hieronymi Illyricorum (qui in Confraternita- tem die 10. Novembris 1652 admissus fuerat), et Archivo hieronymiano utebatur.[1] Deinde, in studiis de duobus fratribus germanis Paštric peractis, seniore sc. Hieronymo, historico et canonico Capituli s. Hieronymi (1615-1700),[2] et juniore Joanne, theologo, praeside Congregationis hieronymianae (1636-1709) usus est.[3]

Maxime autem in Archivo inquirebat scribens de illa sic dicta Causa Romana S. Hieronymi (1651-1656). In aliquibus articulis Golub recensuit materialia quae in Archivo S. Hieronymi inveniuntur, in aliis autem etiam documenta originalia edidit.

Primum laborem maioris momenti Golub edidit Zagrabiae 1969. Positionem et partem Georgii Križanic (Crisanii) in sic dicta Causa Romana descripsit. Id est: in saeculo XVI Romae duo instituta iuridica croatica existebant, unum quidem Congregatio vel Confraternitas S. Hieronymi, quam S. Pontifex Nicolaus V. anno 1453 per bullam "Piis fidelium votis" fundavit; aliud vero Capitulum s. Hieronymi, quod Papa Sixtus V. per bullam "Sapientiam Sanctorum" instituit, iuxta Ecclesiam ab eodem Pontifice anno 1589 ex fundamentis erectam. In memorata bulla Sixtus V. decrevit ut ius patronatus et praesentandi personas idoneas ad haec instituta spectaret solummodo ad Nationem vel ad Provinciam Illyricas, seu etiam alias origenas eiusdem tamen Illyricae linguae ac idiomatis.[4]­Quae regula decursu temporis maxime et rigorose observabatur.

Decesso canonico V. Mazzola mense octobris 1651, locus in Capitulo vacabat. Presbyter Joannes Jamšic, natus Romae ex patre sloveno, ad canonicatum se praesentavit. Congregatio scire voluit, utrum candidatus conditiones possideret requirendas, sc. utrum originis Illyricae esset et eandem linguam caleret. Ad hoc Confraternitas vocavit Georgium Križanic, qua peritum linguisticum, ut intelligentiam linguae illyricae novi candidati examinaret. Jamšic autem se examini subicere respuit. Iudex Rivaldi in prima instantia, 20. Februari 1652 Jamšic idoneitatem ad canonicatum negavit. Capitulum ad secundum se appellavit Tribunalis gradum, in quo iudex Areosti die 7. Augusti 1652 sententiam praecedentem recusavit et Jamšic canonicus in Capitulo installatus fuit. Demum, Congregatio s. Hieronymi cum suo defensore Hieronymo Paštric ad S. Rotam recursum fecit. Georgius Križanic iura Carniolae, Carinthiae et Styriae, proinde Joannis Jamšic, defendebat. Anno 1654 S. Rota Jamšic e Capitulo exclusit et die 24. aprilis 1656 Provin- ciam Illyricam definivit: Dalmatiam, Croatiam, Bosnam et Slavoniam, exclusis omnino regionibus slovenis.[5]

II

Quattuor Archiva dr. Golub visitavit et materialia Instituta hieronymiana attinentia collegit et publicavit:[6]

1. Archivum Academiae scientiae ac artis Slavorum meridional­ium Zagrabiae (JAZU) continet tria manuscripta possessa ab Hieronymo Pastritio, canonico Capituli S. Hieronymi Romae, maxima ex parte autographa eiusdem Pastritii, et in bibliotheca J. Kukuljevic-Sakcinski conservata:

Descriptio summaria: De Baptismate Zagabriensi; Historicae disquisitiones de Hospitali et Ecclesia S. Hieronymi Illyricorum in Urbe cum adjunctis; Informatio de statu et Redditibus Hospitalis et Congregationis S. Hieronymi in Urbe, anno 1659. Deinde, Quindecim litterae pertinentes ad historiam Congregationis Sancti Hieronymi Illyricorum de Urbe, ab anno 1544 ad annum 1760. Septemdecim tituli, Allegationes de situ Ciuitatum Alessij, Scutari, Antibari, et de origine Nationis, et linguae Albanorum de (?) Asia; Statuta Confraternitatis Hospitalis S. Hieronymi Illyricorum; Congregazione illirica - Istromento di transazione. Fatto storico della Nazione illirica in Roma - Esposizione istorico legale.[7]

Documenta hieronymiana edita: Ex his summatim descriptis Golub duo documenta ex Academia Zagrabiensi, sc. Epistulam H. Paštric ad Deputatos Craniae de Causa S. Hieronymi circa Provinciam Illyricam et Disquisitiones eiusdem auctoris de Hospitali et Ecclesia S. Hieronuymi Illyricorum in Urbe cum adiunctis edidit.[8]

2. Bibliotheca scientifica Jaderae possidet Descriptionem Dalmatiae et Illyriae cum suis Provinciis, autographum H. Pastritii ex 52 paginis confectum.[9]

3. Archivum Pontificii Collegii Croatici S. Hieronymi. Tractando de quibusdam materialibus in Institutis S. Hieronymi Romae collocatis, auctor certum elenchum, proinde incompletum, confecit de manuscrip­tis quae ad casum Križanic, respective ad conceptum "Provinciae Illyricae" Sixti V. referuntur.

Descriptio generalis: Ibi sunt per summa capita sequentes res descriptae: Causa Romana canonicatus (410 folia); Documenti dall'anno 1460-1721; Robertus Papafava, De situ Carniol­ae, Carinthiae, Stiriae, atque Epieri et Regionum Illyrico Finitarum disquisitio; Decreti 9: Decreti delle Congregationi dal 1642 al 1661, Storia di vario genere, ultra 30 fascicula; Culto; Summarium quattuor testium in Curia examinatorum contra Congrega­tionem Illyricam et demum de Alessio ciuitate Dalmatiae.[10]

Documenta edita: Ex Archivo Pontificii Collegii Croatici auctor quasdam partes cum apparatu critico et commentario historico publicavit. Haec sunt edita: "Memoriale" Francisci Liberati, procuratoris Congregationis hieronymianae praesentatum Priulo in mense aprili 1654. [11] Epistula Georgii Ratkaj die 25 aprilis 1656 de Zagrabia ad Georgium Križanic Romam missa transumptaque ab H. Pastritio.[12] Epistula eiusdem Ratkaj, die 25 aprilis 1656 Zagrabiae ad Hieronymum Pastritium Romam missa[13] Epistula J. Grisogoni, die 4 maji 1656 Zagrabriae scripta ad Hieronymum Pastritium Romae.[14] Tria Verbalia Sessionum Congregationis S. Hieronymi, diebus 30 aprilis 1656, 8 julii 1657, 15 Martii 1659, quae Decisionem S. Rotae spectabant.[15]

4. Bibliotheca Apostolica Vaticana. Quamvis notae J. Golub de rebus circa causam hieronymianam, quae in Biblioth­eca Apostolica Vaticana inveniunt­ur, non sint completae, tamen sunt pretiosae.

Descriptio. Materialia comprehendunt has signaturas: Stamp. Chigi III, 377; Stamp. Chigi III, 337; Borg. lat. 491-492; Borg. lat. 484., f. 140 et ff. 329-330; Borg. lat. 494; Borg. lat. 593.[16]

5. Archivum Status in Budapest. Litterae Romae exaratae, signatura: A 29 Magyar Kancellariai Leveltar, epistula missa ad Ferdinandum II ex parte Congregationis S. Hieronymi contra homonimum Capitulum.[17]

III

Anno 1978 auctor edidit magnam disquisitionem sub titulo Nova materia de Georgio Križanic in Archivis Romanis.[18]

Documentum editum: Epistula H. Paštric ad episcopum zagrabien­sem I. Mikulic, die 30 Novembris 1691 (Borg. Lat. 726).[19]

In vigilia IV. centenarii constructionis Ecclesiae S. Hieronymi Romae, I. Golub documentum manuscriptum de origine croatica Papae Sixti V. publicavit.[20]

In Encylopaedia Jugoslaviae auctor scripsit summarium de Congregatione, Capitulo et Collegio S. Hieronymi. [21] Novissime amplum articulum de iisdem institutionibus scripsit consulendo varia Archiva Romana. [22]

 IV

Cum rector Collegii sacerdos Georgius Kokša nominatus fuit episcopus auxiliaris Zagrabiensis, auctor noster cum eo collocutus est, ubi pondus etiam Collegii respectu Ecclesiae et culturae in natione croatica sublineabatur. [23]

Luna super Tyberi est diarium digestum ab alumno Golub tempore eius studii in Collegio hieronymiano durante Concilio Vaticano II (1961-64), nuper autem editum.[24] Liber ex 140 paginis compositus in tres partes divisus est: Salus venit de pago, Luna super Tyberi, Joannes venit ex futuro. Incipit cum praesentatione Excellentissimi Domini Loris Capovilla, secretarii personalis Summi Pontificis, terminatur autem litteris auctoris ad Ioannem XIII die 3 iunii 1983 datis. In libro Concilium visum est in sua phasi prout apparuit alicui initiali et sequenti studenti - sacerdoti, secundum eius perceptiones et impressiones. Descripta est etiam vita in Collegio Croatico S. Hieronymi: occursus cum archiepiscopis et episcopis ibi illo tempore residentibus nec non cum frequentibus hospitibus, partes ex discussionibus relatae, quaestiones et colloquia. Paginae textus cum amore et calore compositi continent etiam quasdam imagines ex privato albo alumni Golub desumptas.

     Conclusio

In fere omnibus operibus et scriptis historici characteris professoris Golub inveniri potest quoddam indicium de personis et institutis hieronymianis Romae. ­Auctor quondam suis amicis dixit: Non sentio patriae desiderium solum Zagrabiae et Romae, sc. hicce ut in domo mea invenior. Omnia eius scripta hieronymiana, sive illa quae themata historica secundum criteria scientifica tractant, sive haec quae ad praesens saeculum referuntur et modo prosaico vel poetico [25] exprimuntur permeata sunt spiritu prodiente ab auctore qui revera in domo propria vivebat. Proinde nihil mirum quod hoc Collegium Croaticum suum gratum animum rependere voluit apparando et typis edendo haec Miscellanea in honorem prof. Golub sui olim alumni studentis et nunc inclyti viri studiosi.

[1] I. Golub, Index fontium et litteraturae, in: De mente ecclesiologica Georgii Križanic, Excerpta ex dissertatione ad Lauream in Facultate Theologica Pontificiae Universitatis Gregorianae, Romae 1964, p. 81.

[2] Nomen Hieronymi Paštric saepe recurrit, quasi semper cum de eius fratre Ioanne vel de Georgio Križanic in causa canonicatus Romana agitur. Speciatim i. Golub, Jeronim Paštric o svetojeronimskom sporu oko Ilirske zemlje (1655, 1659), in: Croatica Christiana Periodica, Zagreb 1982, nr. 9, pp. 112-120.

[3] I. Golub, Ivan Paštric - Ioannes Pastritius, polihistor i teolog (1636-1708), Sabrana grada. Kršcanska sadašnjost, Zagreb 1988, pp. 25-26, 121, 133, 146, 156; Idem, Orijentalisticka grada Ivana Paštrica u Arhivu Propagande (APF Misc. gen. XI,XII, XII; Misc. varie XVII), in: Croatian "Indias" - Hrvatske "Indije", Most/The Bridge, a Journal of Croatian Literature, 4/1990, pp. 195-214.

[4] Cfr. Sixtus V., Bulla Sapientiam Sanctorum, 1 Augusti 1589, in: I. Crncic, Imena Slovjenin i Ilir u našem gostinjcu u Rimu poslije 1453 godine, Rad 79, Zagreb 1886; Prilozi, pp. 76-77.

[5] Cfr. I Golub, Juraj Križanic i pitanje prava Slovenaca na svetojeronimske ustanove u Rimu, in: Historijski zbornik XXI-XXII, Zagreb 1968-69, 211-257; Idem, Biografska pozadina Križanicevih djela, in: Život i djelo Jurja Križanica, Biblioteka politicka misao, sv. 7, Zagreb 1974, 39-44, 64; Idem, Slavenstvo Jurja Križanica, Radovi o životu i djelu Jurja Križanica, sv. 2, Zagreb 1983, 51-54. Idem, Križanic, KS, Zagreb 1987, 22, 155-160.

[6] Neki arhivski materijali o ustanovama sv. Jeronima u Rimu, in: Historijski zbornik 23-24 (Zagreb 1970-71), pp. 347-361, articulus denuo editus in opere Juraj Križanic, Sabrana grada, KS, Zagreb 1983, 155-169. Hic citamus hoc ultimum opus.

[7] Ibidem, 155-161.

[8] Jeronim Paštric o svetojeronimskom sporu oko Ilirske zemlje (1655, 1659), in: Croatica Christiana Periodica, Zagreb 1982, nr. 9. pp. 112-120, de novo editum in: Juraj Križanic, Sabrana grada, Zagreb 1983, pp. 170-178.

[9] Ibidem, 161.

[10] Ibidem, pp. 161-163.

[11] Ibidem, pp. 94-65-66, 94-97

[12] Ibidem, 71-72, 125-127.

[13] Ibidem: descriptio croatica, pp. 73-74, textus originalis: 127-128.

[14] Ibidem, descriptio croatica: 74-75, textus orginalis: 129-130.

[15] Ibidem, descriptio croatica: 75-76, textus originalis: 130-135

[16] Ibidem, pp. 163-166.

[17] Ibidem, 169.

[18] Nova grada o Jurju Križanicu iz rimskih arhiva (1653-1657), in: Starine Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti, knjiga 57, Zagreb 1978, pp. 111-210, reimpressum in: Juraj Križanic, Sabrana grada, KS, Zagreb 1983, pp. 55-154. Ex hoc ultimo opere desumuntur citata.

[19]Pismo Jeronima Paštrica od 30. studenoga 1691. iz Rima zagrebackom biskupu Aleksandru Ignaciju Mikulicu u Zagreb, in: Juraj Križanic, 138-145.

[20] I. Golub, Kljucna isprava u raspravi o hrvatskom porijeklu pape Siksta V., in: Croatica Christiana Periodica, 20/1987, pp. 93-101.

[21] Cfr. I. Golub, Zavod sv. Jeronima, in: Enciklopedija Jugoslavije, Zagreb 1971, vol. 8, 609-620. Sec. editio: Hrvatski papinski zavod sv. Jeronima u Rimu, ibidem, 1988, vol. 5, pp. 439-440.

[22]Istituzioni collegate alla chiesa di S. Girolamo: Confraternita, Capitolo, Collegio, in: Chiesa Sistina 1589-1989, II, Pontificio Collegio Croato di San Girolamo Collectanea croatico-hieronymiana 3, Romae 1990, pp. 37-50.

[23] Cfr. I. Golub, Za Crkvu i kulturu. Razgovor s msgr. Ðurom Kokšom, in: Kana (Zagreb), 6/1978, 57.

[24] I. Golub, Mjesec nad Tiberom, KS, Zagreb 1986.

[25] I. Golub, Stelle sul Tevere, poema de visitatione Summi Pontificis ad Ecclesiam et Collegium Hieronymianum, die 21 Octobris 1989 facta, in: Papa Giovanni Paolo II nella chiesa e nel collegio di San Girolamo, Roma 1990, pp. 53-56.

Scripsit Joannes Golub Croatici