Agroti Creati; Sanari Mandati

Hitchens versus Blair

CONTROVERSIA in ipso conceptu erronea esse videtur. Blair quidem arguit religionem pro humanorum melioratione operari, Hitchens e contra rem necessarie malignam esse. Sed cum parte utrâque vix aliquis in fine consentire potest. Sunt religiones vere benevolentes, sunt alia malifica; sunt praterea irreligiones (ut ita dicam) quibus intentio sincera laudabilisque est ut status mundi melioraretur, alia quibus non est cura de genere humanno, vel etiam damnum destructionemque infligere ei volunt. Et ipsas intra religiones secta sunt Christiana, vel Islamica vel Judaica, qua pro mundo servando laborant, sunt alia aliter inclinata. Hitchens praterea parum percipere videtur qualis res sit religio, vel quomodo operetur; qualibet philosophia zelo cum nimio credita – nec ullâ refert utrum deos colere vult an non – quasi religio astimari potest, eo quod eodem modo ac religiones se gerit. Hitchens ipsius molimen ad mundum ab omni religionis vestigio purgandum est reverâ religio ejus: testimonium veritati se offerre profitetur, dum omnes adversarii ejus tantum pro ignorantiâ erroribusque contendunt; sed omnium religionum eadem est professio.

Textus quem elegit Hitchens pro argumento suo erat idem ac hujus commentarii titulus: Agroti creati, sanari mandati (Created sick, commanded to be well – scilicet nos homines). Rem acu tetigit. Attamen hoc adagium offert quasi demonstrationem nullum Deum esse, quia si vere Deo creati essemus, hic Deus malignus esse probatur qui nos creavit ad infortunium tam triste. Sed quid prodest demonstratio, qua situm nostrum nec mutare nec mederi potest? Querela Hitchens non est de re theoreticâ vel ideali, sed quod semper observamus: tantum scrutare annales humani generis per totam ejus historiam, nec amplius quis infitiari potest quin agroti creati sumus. Disputatione ergo non opus est, dum agnoscimus bonitatem in genere humani non innasci; quod quia ita est, nobis est rogandum quomodo in bonitatem nos reformandi simus.

His diebus apparet nihilominus latissime creditum esse bonitatem nos-tram reverâ innatam esse; quod manifestatur in objectione passim auditâ contra omne conamen mentes juvenum doctrinâ moralium imbuendi. Omne hujusmodi conamen vituperari solet sub nomine ‘indoctrinationis’, qua indoctrinatio res penitus detestanda est. Methodum ‘indoctrinationem’ nuncupare mihi non displicet; quod respuo est notionem hanc indoctrinationem semper esse detestandam. Et observandum est, in systemate educationis publica in usu apud Anglos, ludos illos qui religiosi nominantur (qui ludi elementa indoctrinationis ut partem non parvam methodi instructionis palam declarant) plerumque excellentiores esse quam qui se saculares esse proclamant. Sodales Hitchensii omnifarias excusationes offerre solent contra hanc observationem: Illegitimo discrimine utuntur in discipulis eligendis; vel, Religiosi plerumque honestiores sunt, quamobrem liberi eorum largiorem intellegentiam exhibent, et cetera et cetera. Attamen notandum est illam priorem accustionem a quibusdam administrationi novissima servientibus prolatam esse, sed quando res indagabatur nil culpabile usquam discooperiebatur. Non erubescunt praterea, qui ejusmodi sunt, pietatem religionemque pro tempore simulare tantum ut liberi eorum in his ‘ludis religiosis’ includantur; agnoscunt igitur et usurpant hanc excellentiam ludorum (nec meâ sententiâ ob id culpandi sunt), sed causam hujus excellentia quarere prorsus recusant.

Antequam inquirimus utrum aut quâtenus religio homines emendare possit (id est agrotos creatos sanare) necesse est ut tres quastiones sint contemplanda qua – ut opinor – pracipuam causam exhibent cur nonnulli philosophi mentem infestam adversus religionem nutriunt; et prima earum est religionis oppositio ad scientiam. His diebus multo minor est quam antea – eo quod scientia in altercatione inter ipsam et religionem utra earum meliorem cosmicorum explicationem offert jamdiu superavit; sed vestigia controversia etiamnunc percipiuntur in scientiis bioligicis, non solum in medicinâ sed etiam plus his diebus in agriculturâ. Hac oppositio residua (dumtaxat non plus quam residua sit) est potius in astimatione habenda quam aliter: fabula de scientistis furibundis mundum in chaos revertentibus non omnino a veritate abhorrent, remediumque contra hujusmodi supplet religio, eo quod scientia mundum inspicere vid-etur eodemmodo ac pathologista cadaver inspiciens – rem perscrutandam omni affectuum sensu demisso, ut ad ‘meram veritatem’ tandem adveniat. Hac methodus mundi exterioris scrutandi haud dubium est quin maximo beneficio nos dotavit – usque modo; quod nequâquam indicat eandem semper beneficam esse vel fore vel oportere. Constat apud ipsos scientis-tas non omne quod scientificum vocetur ethicum vel morale existimari de-bere; num scientista soli, sine aliquâ normâ scientia ipsi alienâ, determinare possunt qualis sit scientia ethica? Non sic esse videtur. Scientia honorem progressus sibi vindicavit, sed per hanc viam progressus non sine periculo iter facimus. Quis nostrum, in autocineto perceleriter propulso sedens, laetus nuntium audiat sub nullâ refrenatione id subesse?

Quastio de religione altera, de quâ intellectus hodiernus incertus est, ad assertionem ejus ‘veritatem’ esse refert, quamquam nulla earum reverâ sunt ‘veritas’ vel etiam vera; non quia falsa sunt sed fabulosa. Omnes earum hanc imputationem perfervide detestabunt, sed error non proprius religionibus est; stupens sum factus cum in initio capituli sexti libri illius nunc infamis, Professore Dawkins auctore, cujus titulus est Dei delusio, hac verba legi:

Mysticus in Terrâ est nobis situs. Ecce, minutum solum tempus inest, nec quâ ratione videtur. Propositum inferimus, non cauti quale sit istud. Quod tamen ad vitam nostram attinet, hoc bene notum est: auxilio debet nostrum quisque omnibus illis humanis sociis – prasertim cujus in ore adridente invenimus et nobis quoque risus. – ALBERTUS EINSTEIN

Iste qui hoc scipsit status ejus ut scientista oblivisci videtur. Scientista forsitan observaret permultos – etiam maximam quidem partem – hominum sibi persuasum habere ut cum proposito creati sint; intellegere non possum quomodo quivis scientista cum hâc persuasione constare possit, quamquam in his verbis Einstein hoc facere videtur. Scientista, quâ scientista, credere debet vitam nostram in hâc planetâ sine proposito, sine significatu, sine valore aque esse ac vitam animalium, quorum major pars vorabitur antequam, vel cito postquam, nata sint. Res laudabilis fortasse vita nostra propositum esse suggerere, sed nequâquam scientifica est. Cum dicit: Quod tamen ad vitam nostram attinet, hoc bene notum est: auxilio debet nostrum quisque omnibus illis humanis sociis…manifestum est, aque ac religionem, eum fabulam narrare. Nihil hujusmodi usquam novimus; totum fictum est quod declarat. Attamen nisi huic ficto credat, qualiter instigari possit ad actus beneficos? Ut arbitror, nusquam – eo quod scientia mundum nostrum scrutatur quasi omni significatione proposito valoribus egentem. Quod erat intentio primaria Thaletica cum asserabat nos, si percipere velimus quomodo operetur cosmica vis, omne genus de religione et numine opinionum penitus abrogare debere.) Nos tamen, quoniam humani sumus, eum mundum scientiâ delineatum inhabitare non possumus; omnia ista moralia a scientistis abrogata nobis quidem necessaria sunt. Est unica methodus per quam moralia nobis suppeditentur, qua est illa ab Einstein supra prolata, per mundum – et situm nostrum intra – fabulose recreatum. Hoc opus est religionum, et multo melius quam Einstein id perficiunt.

Quastio tertia est hoc: nonne quavis religio ipsi adharentes necessarie in superstitione implicat – quod efficit quia necessarie est ipsam superstitiosam esse? Accusationem approbo hâc unâ condicione additâ: siquis religioni persuadere valuerit asseverationem se ‘veritatem’ esse abnuere, dehinc non amplius superstitio jure vocari liceret. Superstitio me judice est hoc modo definienda: persuasio tenacissime habita, nec quovis argumento vel evidentiâ mutanda. Verum est omnes, vel religiosi vel non, pro certo habere religionem omni substantiâ egere nisi veritatem totam sibi vindicet; sed, ut arbitror, multo melius operari valeret si memoriâ potius quam fide fundamentum suum poneret. Sed vix sperandum est aliquam religionem constare mecum paratam esse; defensio ergo alterna proferenda est – nec laboriosum est hanc defensionem construere.

Superstitio (in sensu supra definito) non tantum religionibus peculiaris est habenda. Mihi impuberi persape asseverabatur scientiam aliquando omnia humana problemata soluturam esse; hoc quidem superstitio erat. Est dubitandum praterea num scientista sit usquam inveniendus qui his diebus hoc credat amplius. Superstitio extra religionibus latissime apud nos credita est democratia thema: omnes per totum mundum nationes recte debere (et aliquando per necessitatem omnes facturas esse) systemati democratico se subjicere. Similis huic est alia supersitio olim Christianis saculi undevicesimi professa qua affirmabat omnes per totum mundum nationes recte debere (et aliquando facturas esse) fidem Christianam amplecti.

Hâctenus quastiones praparatoria; nunc considerandus est textus (ut ita dicam) sermonis Hitchensii nos agrotos creatos sanari mandatos esse – id quod reverâ situs noster est, quodque tantum mederi oportet aut per ipsam religionem aut per aliquid natura ejus simile. Sed prius hanc quastionem paululum accuratiorem reddamus. Res inter Blair Hitchensque disputata est hac: Religio est potentia pro melioratione mundi. Blair si tantum arguit religionem potentiam benignam in mundo fieri posse, vix aliquis hanc denegare auderet (quamquam auderet – ut suspicor – Hitchens ipse); debilis autem apologia ejus apparet tantum quia plura quam vere possibilia sunt asseverare vult. Facile quis imaginare potest totam noctem dissipatam dum ab hâc parte omnia bona religione effecta recordata sint, ab illâ omnia mala – amba veritatem affirmantes, neutra omnem veritatem. Quamquam vix dubitandum est quin religio multa bona in mundo effecit, aque tamen irreligio patravit. Quastio ergo primaria non est utrum religio vis benigna sit, sed num vis necessaria constituatur in genere humano reformando meliorandoque – nempe in curando vel medendo morbum istum de quo Hitchens conqueritur. Plerique docti hodierni aliter sentiunt; quin potius – eodem modo ac philosophi antiqui – religionem tantum pro pauperibus operari credunt, non ut eos virtutibus imbuat, sed illusionibus placentibus suavibusque; sapientes qui quod rectum justumque sit discere volunt a religione aversantur et ad philosophiam se inclinant.

Antequam philosophia pollicitationes pensito, breviter religionem mun-di antiqui paganicam in conspectu tenere volo; vix hujus intererat cujus-cumquemodi virtutis obligationem in sectatoribus imponere. Notionem justitia nequâquam respuebat, sed hac justitia a deis in homines magis debebatur quam ab hominibus invicem. (Alioqui deorum erat non tam virtutem vel pietatem e cultoribus exigere quam divitias et honores ipsis offerre.) Epici carminibus suis non rare descriptiones includunt heroum injurias patientium qui deos hac damna vindicare implorant. Apud culturam totam nihilominus passim concessionem invenimus hanc vindictam rem esse desiderandam magis quam exspectandam, ut in versibus his:

Marmoreo Licinus tumulo jacet, at Cato nullo,

Pompejus parvo: credimus esse deos?

Hic Licinus libertus erat, qui tempore Augustino perdives factus est. Est possibile per methodos plus minus reprobandos se ditavit, sed nusquam hoc novimus. Mundus antiquus superbiâ imbutus sepulturam tam magni-ficam incongruam esse cum origine tam humili astimabatur: deos igitur – reverâ si justi essent – hanc improbitatem inhibere oportebat.

Talis erat mundus in quo Paulus apostolus per totum Levantem evangelium Christianum pradicabat. Quandocumque ad oppidum grande advenisset (et oppida sola grandia ejus intererant), in synagogâ, prater cultores Judaicos, alios Gentiles obvenit religionem perquirentes sensu morali imbutam, aliter quam religionem quâ nutriti essent. Tantum in synagogâ, exempli gratiâ, audire solebant doctrinam hujuscemodi:

Nonne hoc est jejunium quod elegi: dissolvere vincula iniqua, solvere funes jugi, dimittere eos qui confracti sunt liberos, et omne jugum dirumpere? Nonne frangere esurienti panem tuum et egenos vagos inducere in domum? Cum videris nudum, operi eum, et carnem tuam ne despexeris. Tunc erumpet quasi aurora lumen tuum, et sanatio tua citius orietur; et anteibit faciem tuam justitia tua, et gloria Domini colliget te. (Isaia lviii.6-8)

Justitia hîc delineata est qua inter homines ipsos operatur magis quam qua tantum inter deos et homines. Hic erat defectus religionis paganica quem supplere videtur novum evangelium, et sine complexu rituum oblig-ationumque lege Judaicâ jussorum.

Docti pagani hoc defectum non percipiebant, eo quod doctrina quibus subjicecti sunt reverâ morales erant; paganus in virtutibus instrui volens ad illos philosophos se contulit qui hanc doctrinam proferebant. Abundantia textuum philosophorum de vitâ beatâ disserentium adhuc extant, nos etiam nunc quidem eos scrutamur, sed tantum quia scire volumus qualis esset cultus veterum philosophorum; nemo his diebus illos regurgitare vult quasi doctrinam de virtutibus contemporaneam. Hac doctrina antiqua argumentis accuratioribus utebatur, sed quod totiter neglegebat erat id quod his diebus curam humiliorum vocitamus. Philosophi paganici tantum ad honestiores alloquebantur, qui tempore antiquo pars multo minor totius civitatis constituitur; cura nostra ut omnibus civibus aque ministretur et adjumentum prabeatur hereditas est fidei Christiana.

Sunt alia duo incommoda ex usu philosophia ut fundamentum de moralibus doctrina, qua aqua observanda sunt hodiernâ et antiquâ philosophiâ. Doctrina moralis si omnibus profutura sit, nec tantum studiosis, in formâ fabularum proferri debet; quod faciunt religiones, sed in philo-sophiâ nusquam – vel vana et vacua apparet cum hoc facere temptat. Pracipue in mente habeo illam philosophiam moralem a Professore Dawkins, in libro ejus supra dicto, tam valde laudatam: fabulas de viris obesis de pontibus decidentibus, vel de traminibus in lineas laterales detrusis – fabulas inutiles etiam pro virtutibus illustrandis, nedum pro exhortatione ad vitam moralem. Et alterum incommodum est philosophia assumptio vires nostras moralem et rationalem aut unam ac eandem esse aut congruentes esse debere; reverâ nec congruentes sunt nec sic esse compellenda. Exemplum limpidissimum est illud sapissime auditum sed nihilominus penitus detestandum adagium ejus qui pro seipso semper operatur: Tantum pro primario sollicitor; quod est pietati antinomia, sed rationis probatio.

Hoc thema explicemus per exemplum latius: In mundo hodierno non rara nuntia accipimus de viris qui uxori liberisque ligati nihilominus in fine totam familiam abdicant, sibi proponentes se labore onerosissimo victum quarere, sed multo majorem partem hujus quastus expendi debere in familiâ alendâ; quâ familiâ abdicatâ omnem substantiam suam sibi peculiarem factum iri – propositum impium et penitus detestandum, sed quomodo ut irrationale reprobandum? (nisi significatio verbi ‘rationis’ ita distorquenda sit ut cum theoremate congruere cogatur). Fundamentum verum moralium in hoc innititur, ut nos omnes beneficium aliorum pra nostrum praferre velimus, nec usquam apparet philosophiam hâc doctrinâ puerorum animos imbuere posse; religionem autem certum est valituram esse.

Finis Hitchens ac sectatoribus ejus proposita hac est: societatem instr-uere, qua ulliusmodi religionibus usque carebit; ut hac patretur, incessanter enumerat omnia phrenetica crudelia calamitosa letifera religionibus – et in annis prateritis et etiam nunc in insurrectionibus ut puta Talebanorum – haud dubitandum est facta. Sed tantum simplicioris est opinio ut per religionis persuasionem abolendam etiam hac damna supradicta simul abolenda sint, quia eodem modo ac religiones ipsa irreligio talia patrare solita est, et in annis recentioribus etiam plus. Et Russi et Seres per majorem saculi novissimi partem acerrime conabantur omnia vestigia religionis radicitus eruere per methodos phreneticas crudeles calamitosas letiferas; et non longo tempore antea eadem accusatio contra Novationem Francogallicam constitui potest – fides in ratione irrationalis aque ac fides in Deo esse apparet. Quacumque secta pro certo habens veritatem sibi propriam esse, et ideo obligatione se onerat erroris exstirpandi, non aliter potest quin in hujusmodi insaniam descendere. Quod ad religionem traditam spectat, inter primos meipsum ponere velim qui cleros scrutandos esse insistunt, sed hoc non perficietur per separationem (quomodo Americani fieri jubent) inter ecclesiam et civitatem; alia gens non est apud quam religio plerumque, et cleri omnino, tam infrenati sunt. Clamores pro hominibus reformandis (heu!) semper audientur – et per occasionem fortasse etiam requirentur; sed isti clamorem attollentes paululum caute – vel etiam cynice – progredi debent. Oppositio religionibus irrationalis quam exemplificat noster Hitchens aque periculosum est ac aliquid in ipsâ religione inveniendum.

Scripsit David B. Taylor