Barbara Dowlasz

 

De poesi Latina hodierna Austriaca: adumbratio

PARS ALTERA - [Pars prima]

 

            2. Gerd Allesch - Gerardus Alesius

            Sicut superiore in parte huius elaborationis indicavi, primum paululum ipso de auctore vitaque eius narrabo. Natus est anno 1967 (millessimo nongentessimo sexagesimo septimo) (igitur tantum uno anno natu maior quam Martinus est) Claudifordi Carinthiae, (in parte Austriae ad meridiem spectante); nunc Vindobonae habitat, ubi studiis philologiae classicae se dedit. Ut iam in principio acroaseos meae dixi, duos libellos poematum suorum in publicum iam dedit, id est: Epigrammatum libellus, Vindobonae 2000 et Odae XLV, Vindobonae 2005. Nonnulla eius opera  edita sunt quoque in libello Annae Elissae Radke illustrissimae "Alaudae", serie "Noctes Neolatinae", iam a me commemorato. Partibus autem Odae III Ad Americanos post ruinam turrium geminarum 11.09.2001 [die undecimo mensis Septembris anno bis millesimo primo] de qua mox vobis narrabo, atque toti Odae XXXI Ad Glyceram composita est musica a directore Chori Academici Wolframo Wagner, atque edita. Acroasi finita illam musicam vobis monstratum iri promitto.

            Difficile erat mihi eligere carmina vobis prodenda - tanta variatio rerum, metrorum coniunctionumque poesi huius auctoris inest. Duas odas autem excepi - una de tempore fugiendo amoreque tractat, altera quidem ista de calamitate Novi Eboraci (New York) anno 2001 facta, id est de rebus hodiernis.

            Sed inspiciamus primum Odam illam signatam numero XLIV (quadragesimo quarto), lepidissime modo Alcaico finctam, anno verisimile MMII, quae in fine fere totius libelli Odarum invenitur, quod mea sententia optime cum themate huius carminis convenit -  situm enim in fine, ipsud de fine quidem narrat, de morte, de tempore annisque labentis.

            Primum de rebus propriis huius auctoris narrare pauca vobis velim, postea legamus textus electos eosque tractabimus. Haec igitur sunt:

●      copia neologismorum: e.g. flammivomens in Oda III "Ad Americanos...", quod quidem verbum est simul optimus versus Adonius!; fluxipes in Oda XV "Ad Glyceram flammam suam die natali eius" (versus: aut scombris tunicas fluxipedas aut togas feram...) , omnirapax in Oda XXIV "Ad Herbertum" (iam petunt vermes properi voraces / omnirapaces) - quod etiam in loco versus Adonii imponitur, ut exeplar supra;

●      signa interpunctionis minima: e.g. in carmine XLIV "Tempus", quod nuperrime legimus, exstant tantum puncta (6) et puncta duplicia (2); nulla est virgula, nullum signum exclamationis sive quaestionis, quamquam nonnullis in locis sane imponi possint (e.g. in linea: occassionem tu arripe... - ubi vidimus formam imperativi; vel in alia: o siste tempus dum Glycera fruor - quod desiderium optationemque exprimit);

●      varietas numerorum: in libello Odarum poeta 13 (tredecim) modis utitur (e.g. Asclepiadeis, archilocheis, glyconeo...); saepissime autem modus Sapphicus (hoc in libello ter decies), Alcaicus (octies) apparetur, necnon disticha (haec maiore ex parte in libro Epigrammatum);

●      exstant quoque huius auctoris carmina re metrica neglecta - in libello Odarum: carmen Sine Metro (versus nullas vero regulas sequuntur), in libello Epigrammatum autem plurimae sunt nugae modo Haiku pacta (Haicuana), id est secundum rationem Iaponicam - quae tribus ex versibus tantum constant: primo tertioque quinque syllabae sunt, at secundo - septem. Ut verba mea exemplar quoddam illustret, prodam vobis hoc:

            Epigramma XV

            Nives quas cepi

            manibus fiunt tepes

            Ros lacrimarum.

●      themata varia, omnia indicare tam brevi tempore nequeo. Tamen frequentissima sunt: amor - (ad Glyceram, ad Lauram, ad Mariam - utitur saepe eisdem nominibus, quibus olim Horatius) , convivia, panegyrici, philosophia (44, 45), mors (44), carmina amicis dedicata;

●      coniunctiones cum traditione antiqua:

            philosophia (Epicureica, Stoica: Od. 45, 44)

            alussiones - ad Catullum (e.g. Epigramma ? Excrucior. Quare? Tune istud, Laura, requiris?           seu versus Odam XVII Georgius incipiens: Lugent o lepidae nunc mulierculae, quod statim     in memoriam nostram nugam III illius revocat: Lugete, o Veneres Cupidinesque.

●      sequitur rationem Horatianam ut pictura poesis: semper diligenter conatur depingere speciem, demonstare lectoribus aliquid visibile seu videndum, postea ad meritum pergit.

            a). Oda XLIV - "Tempus"

 

Videsne flumen montibus arduis
decurrere alte: rupibus irruit
et frangitur vastis sua vi
et rapidum vehemensque fertur

cum deinde apertam planitiem petit
mox lenior fit curriculum et premit
tum paene sistit deinde rursus
accelerans pelago adpropinquat.

Et tempus hic stat tum propere volat
loris remissis tum modice ambulat
durumque: quo felicius fit
hoc citius properare tendit.

O siste tempus dum Glycera fruor
o numen ingens adnue dexterum
faveque cultori innocenti
tempore tuque bono fruaris

puella dulcis plenaque gratiae
occasionem tu arripe fervide
donec licet meque es potita
mente tua et rapiente forma.

Consumor igni perpenetrabili
per ossa carporque indomito die
et luce quae siccat calore
viscera mi cerebrumque doctum.

Quandoque stabit terminus omnium
rerum mearum tu meriti dabis
tum membra flammis tu decora
tristitia cineremque ventis.

At parce fletu desine lacrimis
turpare vultus eximii decus
scis namque fortuna beatum
meque fuisse tuum poetam.

           

            Hoc in carmine duae species secum optime coniungunt: imago temporis labentis - simillimo flumini montibus arduis decurrenti - quod inevitabile pelago appropinquat, id est morti; atque imago amoris, amoris Glycerae, cui periculum finis imminet, sed non periculum abeundi seu separandi seu divortii sive cuiusque huius generis - modo mortis. Mors est enim illa, quae duae haec species iungit.

            Poeta enim (sane Poeta quidem hoc in poemate loquitur: videte ultimam lineam:  meque fuisse tuum poetam - sed utrum an Poeta ille est simul auctor - nescimus) haud ignarus mortis suae est, dicit: quandoque stabit terminus omnium rerum mearum, tempus praeterire alte sensit.

            Temporis labentis imago necnon vanitatis in litteris totius mundi persaepe apparet. Hoc quidem loco nonnullas commemorare auditoribus velim. Primum mentonem faciam Bibliae Sacrae, restricte autem libri Koheletis. Notum est sane omnibus illud fragmenum praeclarum: vanitas vanitatum et omnia vanitas (Koh I,2). Toto in mundo nihil exstat, quod pretiosum, solidum sempiternumque sit, nihil hominem felicem facere valens. Omnia praetereunt, sicut flumen: omnia flumina intrant mare et mare non redundat ad locum unde exeunt flumina revertuntur ut iterum fluant  - docet Kohelet (Koh I, 7). Animadvertamus, quam simillima species in poemate Alesii pingitur; legam hoc fragmentum iterum:

Videsne flumen montibus arduis
decurrere alte: rupibus irruit
et frangitur vastis sua vi
et rapidum vehemensque fertur

cum deinde apertam planitiem petit
mox lenior fit curriculum et premit
tum paene sistit deinde rursus
accelerans pelago adpropinquat.

 

            Vita hominis ergo, ambobus in opusculis, comparata est cum flumine labente, praetereunte - ut flumen, cito transit, cito finem suum - id est mare - petit. Et hic, et illic imagines descriptae animum ad finem, ad vanitatem, ad vitae tenuitatem animum referunt.

            Sed nunc deponamus tristia themata, et eamus ad aliam imaginem relatam in poemate, quae primo in obtutu forsitan paulum dispar esse videtur: dico de specie amoris Glycerae[2], de omnibus necnon affectibus quas loquens sentit - inspicite strophas quartam, quintam ac sextam. Haec species quoque vere commovens fit: videamus vocabularia hac in parte usa: puella numen ingens nominatur, igitur amatori suo quasi dea videtur - quidem ei imperare potest; vocata est etiam dulcis, gratiae plena - animadvertamus Matrem Dei Mariam in oratione nobis omnibus bene nota "Ave Maria" eisdem verbis appellatam esse, quibus eo magis divinitas adnotatur. Affectus autem, qui loquentem implet, descriptus est verbis: perpenetrabilis (non penetrabilis, sed per-penetrabilis!), siccare (et luce quae siccat calore), consumi, potiri (puella amore suo et amatore est quasi ebria - meque es potita), calor etc. Voces ergo validae fortesque usae sunt, quorum gratia affectus quidem vere fervidus vehemensque lectoribus videtur.

            Sed statim species haec perpulchra dulcisque finitur, poeta rursus ad meditationem suam temporis labentis atque mortis revenit, videte strophas septimam et octavam; et alia causa, quae iam a primo obtutu animam meam allexit, est mirabilis tranquilitas, quam ille, qui loquitur, conservat, dilectae suae de morte sua enarrans atque praecepta indicans: tum membra flammis tu decora /
tristitia cineremque ventis. / At parce fletu desine lacrimis / turpare vultus eximii decus. Immotus, quietus, praecepta post terminum omnium rerum efficienda illi prodit. Auctor sane philosophia Stoicorum fruitur. Censebant enim illi mundum regi a pneuma, vis omnipotens atque inexpiabilis, cui omne animal, omne vivens sub huius dominationem subiectum est. Eam ob causam demens sit ei se opponere, vel contra id pugnare. Nostrum, hominum est ei se tradere. Revera nequimus curriculum rerum mutare, ergo unicum consilium rectum est  leges naturales approbare eisque semet accomodare. Nulla est alia via ad felicitatem gaudiumque ducens.

            Mens haec valde admonet quoque rationem philosophicam, persaepe "Aureae Mediocritatis" vocatam, quam Horatius in versibus suis demonstrabat (partim constat illa atqui e rationibus Stoicorum, partim autem e rationbus Epicureorum). Inspiciamus, quam simillima mens in carmine II, 3 (e libro secundo excepto, numero tertio signato) illius poetae antiqui - Ad Delium (modo Alcaico):

Aequam memento rebus in arduis
seruare mentem, non secus in bonis
ab insolenti temperatam
laetitia, moriture Delli

            Ille, qui hoc in fragmento loquitur, paene eadem praecepta amico suo, Delio cuidam traditur. Tamen praecepta haec Delio data pertinent ad res civiles publicosque (clarus enim fuit vir hic causa saepe sententiam mutandi his in rebus, tempore bellorum civilium gessorum saeculo I ante Christum natum assectator primum Dolabellae mox fautor Casii factus est, postea Antonii, denique Octaviani Augusti), at illa - ad res amatorias, ad dilectionem poetae eiusque puellae. Sed propositum est unum: semper aequam mentem servare, non ad tempus. Nil possit nos disturbare, res arduae, neque voluptates, neque laetitia, nec mortis conscientia.

            Inspiciamus tantum diligentius duas ultimas lineas huius operis: scis namque fortuna beatum / meque fuisse tuum poetam. Haec verba, si liceat mihi semper philosophiam revocare, etiam optime cum rationibus Stoicorum conveniunt - qui loquitur atqui spem vitae aeternae ullam, vitae cuiuscumque post mortem non tenet! Tantum se cinerem facurum esse conscius  nullum timorem, nullam spem, nullamque denique curam nobis inesse debere censet, et haec cuncta mirabili cum tranquilitate, ut Stoicis decet, exprimit. Ne sit ulla cura, maeror, lacrimae dilectae suae imo ex animo desiderat; sed quid ipse facere potest, quod solaciolum conferre puellae, sane perterritae tam horribili futuro (legimus eam flere atque turpare lacrimis vultus), quibus verbis uti? Res difficilis, tamen dicere audet haec pauca verba:  scis namque fortuna beatum / meque fuisse tuum poetam. Puellae satisfacere debet sola conscientia illum olim eius poetam fuisse, eius amatorem; eorum autem dilectionem olim fervidam veramque fuisse. Perpulchrae voces, et alta mentio in his inclusa, revera Stoicorum rationibus digna, necnon Koheletis doctrina, quod parte in superiore explicare conata sum (utrum an bene munus hoc perfecerim, vobis decernendum est). Sed quaestio restat haec: possetne puella vere amans talibus verbis, tali solaciolo, sola dilecti sui et temporis cum eo acti  recordatione contenta et commitigata fieri?

            Commentariolum meum miserrimum concludens, cogitemus paulum, quid atqui poeta noster hoc in carmine tradere nobis velit? Primum: omnia finitura perituraque esse - et vita, et gaudium, et voluptas (quaerit:  o siste tempus dum Glycera fruor, quod tamen fieri nequit), et cuncta tristitia, et amor - simul cum amatore moriente, et denique tempus - tempus uniuscumque hominis; ergo et res bonae, et res malae, ulla sine exceptione. Omnia mutantur, nihil revera isto mundo constans est, nil certum. Πάντα ῥεῖ καὶ οὐδὲν μένει  - si liceat mi haec verba secundum Heraclitum philosophum admonere. Igitur, memores vocum vatis semper simus, memores temporis labentis necnon mortis nostrae. Attamen, dum licet, fruamur nostris Glyceris nostrisque amoribus, vita, cunctisque rebus huius mundi.

            b). Oda III - "Ad Americanos post ruinam turrium geminarum 11.9.2001"

            Aliud carmen eiudem auctoris, de quo hodie vobis narratura sum, est quidem Oda III "Ad Americanos post ruinam turrium geminarum 11.9.2001" (die undecimo mensis Septembris anno bis milessimo primo). Carmen ergo elegi aliquid differens ab illo supra lecto tractatoque - de tempore. Quamquam thema eius ad causas, quae a mundi nostri principio nostra maxime intererant et usque intersunt spectat, cogito quidem de bello paceque - tamen quoque ad eventus hodiernos horribiles, quorum nempe omnes hac in camera congregati memoria tenemus, pertinet. Res enim ista de calamitate turrium geminarum (volgo: World Trade Center) agitur, die XI m. Septembris anno MMI facta. Opus pactum est paucos dies post cladem, ergo hi cuncti affectus, qui toti mundo illis diebus inerant, in versibus contenti sunt. Sed antequam legamus - nunc modo Sapphico:

 

Turrium moles ruit alta perque
aethera immensum volat atra nubes
territans caelum gemina ruina
flammivomenti.

Grandia et dudum monumenta dicta
gaudium et splendor populo superbo
haec iacent – heu – milibus atque fiunt
grande sepulcrum.

Hoc stupet mortale genus per orbem
et stupet mundus nova monstra totus
stant stupore omnes oculosque multos
lacrima rumpit.

Lacrimant multi: simul ira fervet
saeva tam diro sceleri ut sit ultor
illico praesto: properant: iuvat quid
bella movere?

Profuit numquid potuisse magnum
Lydio regi superare regnum?
Pythio num consilio videtur
arma parare?

Mediae prosunt populis quid arma?
Nonne Dareum impulit error asper
magnus ut vellet celeberque parvos
frangere Graecos?

Ira quod suasit properata mensque
et dolor numquam poterit iuvare.
Effero numquamque furore iusta
poena petetur.

Vis vocabit vim: ratione recta
semper, o gens, iustitiam colatis
atque recto consilio, deosque
poscite pacem!

 

            Inspiciamus ergo diligentius: mea quidem sententia poema hoc dividi potest in partes duas: prima est simulacrum commovens pactum istius calamitatis ante sex fere annos factae. Auctor hos omnes casus, hunc tristem lugubremque aspectum, miserabile sepulcrum, quod in televisoriis vidimus quattuor in strophis describere conatur. Turrium moles ruit - his quidem vocibus incipit: sine ulla introductione; omnia in poemate fiunt statim, necopinato; priumum, antequam legere instituimus, est silentium, nil agitur nisi vita ordinari modo fluitur. Tum improviso moles ruit. Et simul alias species coortas vidimus: atra apparet nubes necnon ignis (ergo fit incendium) - gemina ruina flammivomens. Satis est quattuor versuum, ut vates hoc terribile excidium picturis variis describere queat. Post hanc, altera in stropha ista confusio, trepidatio ictusque paulatim diminuuntur, silent. Nil restat nisi grande sepulcrum. Primae mentiones, cogitationes in animos hominum incidunt: grandia et dudum monumenta dicta / gaudium et splendor populo superbo haec iacent. Gradatim populus intelligit quam immanis calamitas iis spectantibus geritur. Brevitudine igitur ac discrepantia inter simulacra primae secundaeque strophae ac vocibus usis poeta  optimum effectum adeptus est: oculi lectorum iterum casus istos aspiciunt.

            Quo facto stupet mortale gens, oculosque multos lacrima rumpit. Pauci momenti, brevis scelus - longe durantis gemitus causa fiunt. Sed desperatio, stupor, fletus illorum, quibus dei superare siverunt, diu non manent:  Lacrimant multi: simul ira fervet / saeva tam diro sceleri ut sit ultor / illico praesto. Lacrimis depositis, hominibus in animos ira incidit, iam nil cupiunt nisi ultorem dignum crimine invenire. Hanc partem poematis quaestio rhetorica clausit: iuvat quid bella movere? Quam quidem quaestionem totius operi principalem habere licet, cui altera in parte vates frustra responsum quaerit. Nullum enim rectum exstat.

            Sed pergimus. Relinqui versus prospectum hoc tristem miserumque monstrare sinunt, incipitur enim pars ad meditationes pertinens (prima ergo pars picturas nobis prodit, altera - cogitationes varias confert. Duae strophae sunt nil aliud nisi series quaestionum rhetoricorum, legam iterum:

Profuit numquid potuisse magnum
Lydio regi superare regnum?
Pythio num consilio videtur
arma parare?

Mediae prosunt populis quid arma?
Nonne Dareum impulit error asper
magnus ut vellet celeberque parvos
frangere Graecos?

            Haec quaestiones profecto mortalibus ab mundi principio semper comitantur. Quae sunt bella? Quid proferre possunt - sive potius: quid boni? Quod auxilium offerre? Nemo est qui recta responsa dare posset, nemo est etiam qui dedit. Animadvertamus poetam sexta in stropha voce erroris asperi uti - quod accurate eius taedium aversationemque bellorum demonstrat. Haec verba certe ad bellum illud post hanc caedem statim coeptum, bellum contra atqui innocentes, quamquam publice contra terrorismum nominatum, in Afganistania gestam, attinent. Denique, auctor tristem maestamque cogitationem affert: vis vocabit vim, dolor nunquam poterit iuvare. Bella semper res malae turpesque causae sunt, nunquam iustae, nunquam rectae. Tantum dolorem molestiamque afferre possunt. Ergo ultimo in versu carminis vocatur: deosque poscite pacem! Nil magis pretiosum curandumque quam pax nobis sit!

            Nonnunquam, et temporibus antiquis, et hodiernis poemata ad rationes civiles pertinentia componebantur componenturque. Thema ergo belli pacisque vetus revera est. Sinite mihi memorare   exempli gratia Oden Q. Horatii (eius poemata quidem maxime placet mihi eligere, quod auctor noster perspicue eum sequi vult): I, 14 (e libro primo quartam decimam):

O nauis, referent in mare te noui
fluctus. O quid agis? Fortiter occupa
portum. Nonne uides ut
nudum remigio latus... (I, 14)

            Oda in illa res publica comparata est cum navi iactata tortaque a inquieto anxioque mari - id est a bellis civilibus; relinqua in parte carminis adminitio scriptum est: tu nisi ventis / debes ludibrium, cave; et proxima in stropha: interfusa nitentis / vites aequora Cycladas. Iam illis temporibus fuerant, ut vidimus, vates, qui bella, caedes reprehendebant. Haec causae nunquam rei publicae fructui commodoque sunt, tantum detrimenta et mala afferunt - inspiciamus speciem pactam nostris oculis in poemate: navi, id est rei publicae, latus nudus remigio est, non sunt illi integra lintea, non di etc. Ecce, quid bella efficiunt, ecce effectus vis, odii, certaminis perpetui.

            De turrium geminarum ruina necnon de bello post hanc calamitatem coeptum non solum poema a me nuper lecta exstat. Omittere mihi non licet titulos neque nomina auctorum! Primo igitur loco enumerabo carmen modo Alcaico finctum a nostra Anna Elissa Radke - "De pugna contra terrorismum", textus in pagina Circuli Latini Panoramitani invenitur; dein, Fridericus Messana, Italus, composuit carmen "Misellae turres", inspicite, si libet eadem paginam interretalem. Denique, nominabo opusculum Alani Van Dievoet (sive Alani Divutii), Belgae, cui titulus est "Epitaphium innumerorum innocentium in turribus gemellis Novi Eboraci atrociter interfectorum die 11 m. Sept. an. 2001", in pagina Marci Moskovitz, in qua copia magna poesis hodiernae exstat, invenitur. Quoniam res acroaseon meae poesis Austriaca est, ignoscite, si illos textus vobiscum nunc non legam, sed inspicite chartulas vestras, quas vobis modo dedi.

            Ipsi ergo vidimus thema huius Odes Gerardi Alesii, quamquam vetus est et frequens, tamen vere actualis, in tempora cadens. Et usque opus est, usque munus poetarum est loqui his de rebus, admonere gentem humanam. Forsitan aliquando reges ducesque nationum vocem eorum audient.

            Gerardi Alesii opusculum ergo "Ad Americanos" nempe principalem gravemque habere nobis licet, non solum causa thematis sublimis electae atque pulchritudinis egregiae, verum etiam praecipue ob meditationem de bellis paceque inclusam, quae nobis, hominibus nostrae aetatis res est - et sane semper debet esse maximi momenti. Utinam ergo, ut scribit auctor, deos pacem poscamus atque bella iniusta molestaque deponamus. Ne verba haec vacua fiant!

Scripsit Barbara Dowlasz Cracoviensis

---