IOANNES CHRYSOSTOMUS

Cognomine ‘Oris aurei’ insignitus est Ioannes Antiochenus propter suum aureum flumen eloquentiae. Antiochiae, in Orientis urbe proncipe, natus est in illustri domo praefectūs militum Romanorum. Patre tamen praemature mortuo, adulescens mansit tenerrimis circumdatus curis piae matris Anthusae, adhuc iuvenis feminae, quae etiam ideo noluit cuiquam alteri nubere.

Disciplinam perfecit Ioannes in Antiochena schola Libanii, eximii magistri eloquentiae Graecae, qui admirans ingenium filii, etiam pluries laudibus ornavit piam nobilemque matrem. Ioannes tempestive in se repperit divinitus datum desiderium vitae monasticae, sed nolens matrem relinquere in tristitia solam, accepto baptismo – more illius temporis tarde, cum esset annos natus viginti –, intravit in clerum Antiochiae, ubi in coetu ‘homoiousiano’ Meletii episcopi incepit ab exsequendo lectoris munere.

Verumtamen post bonae matris mortem anno 372 reliquit urbem, se conferens in deserta loca montuosa circum Antiochiam sita, quae plurium monachorum erant domicilium. Illic in quodam specu vixit annos quattuor, verum sanitas fracta ieiuniis et frigoribus coëgit eum redire Antiochiam. Ubi, cum recepisset suum lectoris ministerium, anno 381 a Flaviano novo episcopo ordinatus est diaconus, sacerdos vero quattuor annis postea, cum esset iam vir annorum triginta. Mox in urbe claruit eloquentiā, quae attrahebat turbas propter indolem concretam, amoenam seu coloribus pictam, sed etiam calidam id est pastoralis plenam sollicitudinis de populo.

Fama vero Ioannis praedicatoris adeo pervagavit longe lateque, ut pertingeret vel ad palatium Constantinopolitanum. Nihil igitur mirum, quod imperator Arcadius, cum mortuus esset Nectarius regiae urbis episcopus, utique Ioannem voluit eius successorem. Invitus quidem, sed Deo providenti fisus, is gregi Byzantino praefectus est.

Suscepto pastorali munere Ioannes in animo habuit mundanos levesque mores elongare non solum inter fideles laicos – non exceptis altis officialibus aulae imperialis –, sed etiam in clero et monachis. Hoc tamen in arduo ingratoque opere perficiendo paucos quidem adiutores habuit, verum deditissimos, praecipue sanctam Olympiam diaconissam eiusque socias in monasterio attiguo ad templum Sophiae.

Parum prudenter Eudoxiam imperatricem publice accusavit de aliquot facinoribus, qua re factum est, ut prope Chalcedonem – urbem sitam ultra fretum Bosphoricum – loco nomine Quercus concilium adunaretur episcoporum duce Theophilo Alexandriae praesule, cuius erat ante Ioannem agere. Qui vocatus noluit illuc ire, praesertim cum, contra iuris regulas, eius accusator futurus erat simul eius iudex.

Concilii sententiā in exsilium eicitur, sed paulo post, ob eius desiderium factā seditione populi, inde revocatur Constantinopolim admirabili plausu civitatis. Verumtamen, cum perditos mores increpare non desisteret et ludos ad novam Eudoxiae statuam collocatam prope sanctam Sophiam fieri prohiberet, agentibus episcopis inimicis iterum exsulare cogitur, urbis populo, imprimis vero viduis et egenis sortem patris lugentibus. Qui iter faciens in Armeniam versus septentrionalem, a militibus non raro male tractatus, in Domino obdormivit die 14 mensis Septembris anno 404. – Paulo postea Theodosius II imperator, Eudoxiae Arcadiique filius, corpus Ioannis sollemniter reportandum curavit Constantinopolim ibique sepeliendum. Episcopi reliquias venerans, veniam petivit pro suis parentibus.

Chrysostomus una cum Basilio Caesariensi et Gregorio Nazianzeno praecipue colitur a Byzantinis. Notandum est omnes hos praesules pertinuisse ad circulum Meletii episcopi, qui initio Arianus cum fuisset moderatus, paulatim – mutantibus normis imperialibus – transiit ad quosdam benignos semiarianos. Qui ex una parte, reiectā notione personae (prosōpon) e re Trinitaria et arbitrarie in eius locum inducto conceptu essentiae prioris seu concretae id est individualis (hypostasis), Nicaenum homoousios interpretabantur sensu homoiousios (similis secundum essentiam), ex altera vero contra semiarianos rigidos admittebant Sanctum Spiritum essentiam habere divinam. Re ipsa Byzantini, exceptis Alexandrinis sive Aegyptiis et Aethiopibus perpaucisque aliis, semper manserunt in conceptibus scholae Antiocheno-Asiaticae et numquam vere acceperunt Nicaenum homoousios, qua re in speculationibus non raro propinquabant cuidam tritheismo. Huius tamen rei auctor principalis fuit Basilius Caesariensis, admirator Origenis et theologus quidem satis mediocris, sed ob rem politico-ecclesiasticam strenuus assecla Meletii contra Latinos et Alexandrinos.

Scripsit Fr. Benedictus Huculak OFM