De aqua mirifica Pulaviarum

Varsoviensium hi, qui oppidum petunt Casimiriam ad Vistulam, gemmam illam architecturae temporis renascentiae, saepissime praetereunt in via sine moratione ulla urbem Pulavias. Iniuste, nam adsunt urbi permultae amoenitates, sicut palatium familiae Czartoryski (architecto Tylmano de Gameren) cum hortis ei adiacentibus (primum more Francogallorum, deinde Anglorum instructis), Domus Gothica (quae olim picturas da Vinci [Domina cum mustela], Rembrandt [Topium cum misericordi Samaritano] et Rapahaeli [Imago iuvenis] continebat) necnon templum Sybillinum (ubi primum in Polonia musaeum antiquitatum positum erat), quod instar templi Vestae in oppido Tivoli ad Romama structum est. Quibus addendae sunt Domus Graeca (olim plantarum tropicarum hibernaculum) necnon Aedicula Sinensis.

Memoratu dignum etiam esse debet Pulavias quasi alterum caput intellectuale Poloniae breviter (1784-1831) fuisse, praecipue postquam ipsa civitas Polona anno 1795 dissoluta erat; tunc curis Adam et Izabelae Czartoryski permulti homines artibus litterisque maximi in terra momenti in Pulavias advenire necnon hic longius permanere assensi sunt, ut exempli gratia Gregorius Piramowicz, Franciscus Dionysius Kniaznin, Iulianus Ursinus Niemcewicz, Adam Naruszewicz, Iohannes Paulus Woronicz, Franciscus Karpinski, Franciscus Zablocki, Petrus Norblin, Marcellus Bacciarelli. Ut plus 'romantice' locus se hospitibus praeberet, princessa Izabela deduxit huc "eremitam", qui in spelunca hortorum vitam degeret, salario haud parvo menstruo ei pro hoc munere dato. Florebant Pulaviae - tunc ut Athenae Polonorum notae - usque ad resurrectionem Novembrem contra Russos (1831), cum familia Czartoryski e Polonia effugere coacti sint.

Ego tamen aliam ob causam de Pulaviis nunc scribo: modo legi in actis quibusdam diurnis cives Pulavienses omnes milionarios facile fieri posse. Nam a balnaeologis probatum esse aquam publicam, quam vilissimo pretio per aquaeductum et fistulas domi omnes recipiunt, qua ad corpora ipsorum necnon autoreadas suas lavandas utuntur, hanc aquam e fonte subterraneo permanentem saluberrimam in tota Polonia - aut saltem unam paucarum saluberrimarum -aquam mineralem esse! Nimirum prope ad Pulavias ponuntur Aquae Nalenczovienses, aedes in tota terra clarae balnaeotherapiae deditae. Insuper fistulae aquaeductus modo pecunia Unionis Europaeae refectae sunt novaeque fistulae minime aquam polluant. Satis est lagoenis aquam Pulaviensem infundere et in aliam partem Poloniae portare, ut maximo cum lucru domum repetas.

Felices Pulaviani!

Scripsit Nanompouphos