SUMMARIUM

Profectus Lutetiam Parisiorum transibam aliquando per Saravipontem (vulgo Saarbrücken) ibique magnopere admirabar virides colles amoenissimos. Postea demum aliquis me certiorem fecit eos nihil aliud esse ac strues carbonum fodinis, quae multae olim ea in regione fuerant, erutorum. „Quam pulchra esse possit – dixi mihi ipse – Silesia nostra, si ita oblitterentur omnia vestigia industriae hominum terrae viscera scrutantium! Nonne tunc ea terra suis incolis, illa severissima verba Dei: "Maledicta terra in opere tuo. In laboribus comedes eam cunctis diebus vitae tuae", oblitis, paradisus recuperatus videbitur?"

Fortasse tamen ut gaudiis paradisi plene fruamur, debemus laborum, quibus prius insudabamus, non oblivisci, sed semper eos ante oculos habere. Nempe ait Cicero, Euripidis Andromedam citans: „Suavis laborum est praeteritorum memoria". Id est, cur nunc saepe veteres fabricae forma exteriore servata tabernae vel theatra fiant, utpote Posnaniensis officina olim cerevisiae coquendae destinata, Lodziensis textrina, quam Israel Poznański fundavit, aut Varsoviensis fabrica Ludovici Norblin.

Officina ferraria Gregorii Kopaczewski, de qua hac in „Lampade” ipse auctor cum Paulo Dunin-Wąsowicz colloquitur, praesagit tempus futurum, cum officina Catoviciensis in honorem Ioannis Baildon Caledonii appellata, nunc paene labefacta, locum praebebit viris caelibibus, qui divites atque ab omni humili cura liberi ingenuis artibus otium suum impendent.

Quae mihi legenti in mentem venit id, quod olim a Constantino Gebert audivi. Ante triginta fere annos in quadam Silesiaca carbonum fodina nova pars sollemniter inaugurabatur. Aderat palatinus Catoviciensis, secretarius factionis communisticae atque alii proceres. Ad eam occasionem celebrandam omnes vinum spumans Sovieticum bibebant. Sed res perquam mira evenit: vinum omnino non spumabat. Quisquis scientiis naturalibus studet, facile causas eius rei perspiciet: in loco tam profunde sub terra abdito pressio aeris ita magna fuit, ut omnes bullae e vino evanuerint.

Sed postea palatinus et secretarius machinam ascensoriam ingressi sunt, ut in ea ad superficiem terrae reverterentur. Quae machina, fossoribus destinata, parvula fuit et secretarius paene naso nasum palatini tangebat. Eis ascendentibus necopinato vinum ante epotum spumare coepit et naso utriusque permultae bullae evolabant. Imaginare, lector benevole, quam difficile eis fuerit dignitatem gravitatemque asservare!

Ea fabula nos admonere videtur, ne luxuriemus otio in fodinis atque officinis, quia id possit nobis aliquando, ut vulgo Poloni dicunt, „naso exire", id est, taedium afferre.

Scripsit Nicolaus Simonides