MINISTRATIO INTERRETIALIS //www.leolatinus.com

ANNI MMVIII MENSE OCTOBRI VENAXOMODURI EDIDIT

RELATIO LATINA, QUAM SCRIPSIT

A LATIN ESSAY WRITTEN BY

talpa,-ae f.

Est quadrupes animal mammale vitam subterraneam degens, cuius oculi parvuli fere caeci sunt, cuius pedes anteriores ad cuniculos fodiendos sunt aptissimi.

Quae animalia hortulanis sunt exosa, quia radices plantarum destruunt et multis locis horti accumulant cumulos terrae. Participes officiorum secretorum talpam sensu translato dicunt speculatorem clandestinum, qui simulat se speculari adversarios, revera mandatu adversariorum speculatur proprios. Quinquennio ante relatum est quendam officii Germanorum secreti participem, cui specialiter mandatum esset, ut tales "talpas" investigaret, in suspicionem venisse se ipsum esse talpam. Cfr Speculum Hammaburgense ("Der Spiegel", Nr.14/98, p.93).

Ecce quam subtiliter hoc animalculum haud conspicuum et subterraneum descriptum sit ab Alfredo Edmundo Brehm, Germanorum zoologorum omnium facundissimo ! Nonne humanistae haud raro studuerunt rem parvi aut minimi momenti verbis aptissimis illustrare, ut lectores ex illis artem cognoscerent tamquam ex ungue leonem ? Qui composuerunt Encomia pulicum aut morbi podagrae aut similes nugulas docte et facete ornatas. Sic ego quoque velim verbis Brehmianis reddendis Latinitatem meam ad obrussam exigere. Num mihi continget, ut lectorem mihi faciam attentum, si Latine disseram de foedo animalculo semicaeco humum perfodiente, hortulanis molestissimo ? At Brehmius eandem describit "bestiam rapacem vere horribilem, feram, perquam iracundam, crudelem, ulciscendi cupidam". Ergo attende, lector, lege, quam horribilis sit talpa, ut caveas, ne in eandem incidas. Tune credidisti hortulum tuum esse locum amoenum et pacificum ? O quantum errasti : cave talpam !

Talpa europaea corporis longitudine est 15-17 centimetrorum, cauda 2,5 centimetra longa inclusa. A trunco corporis cylindrato pedes perquam brevia directe distant; palma pedis valde lata, manui similis semper extrorsus et retro vertit. Pedum digiti breves, unguibus latis, valde planatis, hebetibus armati sunt; quorum medius est longissimus, exteriores autem paulatim breviores fiunt et fere integri cutibus dispansis inter se coniuncti sunt, immo fere concretae. Pedum posteriorum minorum et breviorum digiti unus ab alio sunt disiuncti, ungues sunt acutuli et tenues. Oculi habent grani papaveris fere magnitudinem; qui medio loco inter aures et summum rostrum siti sunt, integri capillis capitis obtecti, sed palpebris instructi et possunt voluntate protuberari et retrahi, i.e. adhiberi. Sunt nigri coloris, similes parvis margaritis vitreis unius coloris, nam in iis distingui non potest iris a pupilla. Aures parvae expertes sunt concharum exteriorum, sed circumdatae sunt brevi cute marginali, quae etiam sub capillis latet et adhibetur ad meatum auditorium aperiendum claudendumve. Pellis aequaliter nigra ubique est valde densa, brevis, molli, examito haud absimili; palmis pedum, plantis, summo rostro exceptis totum corpus pelle obtectum est.

Talpa inhabitat totam Europam (paucis terris exceptis), necnon Asiae borealis et mediae partem orientalem.

Praesentia talpae mox apparet grumis in terrae superficie positis, quod eidem bestiolae subterraneae continuo accumulanda sunt ad vitam sustentandam. His grumis semper manifestum est, qua directione et quanta amplitudine talpa venata sit. Qua est voracitate, talpae semper est dilatandum territorium subterraneum. Sine pausa modica tantum altitudine sub humi superficie cuniculos fodit directos et, ut amoveat humum erutam, grumos accumulat bene notos. "Inter omnes bestias patriae nostrae subterraneas" Blasius dicit, "talpa laboriosissime parat suum habitaculum suosque cuniculos. Non solum curat voracitatem suam explendam, sed etiam habitacula et meatus fodiendos et cautionem periculorum varii generis habendam. Artificiosissime et diligentissime a talpa instruitur cubile, habitaculum proprium. Quod solet esse in loco foris vix accessibili, sub arboris radicibus, muris eqs., plerumque a regione venandi cottidiana remotissimo. Hac cum regione, in qua tubi nutritorii, qui cottidie multiplicantur multimodis ramificantur et decussantur, habitaculum coniunctum est tubo cursorio longo, plerumque recto. Parietes cubiculi et tuborum ad habitaculum spectantium perquam densi sunt, firme paviti et premendo levigati. Cubile ipsum instratum est graminum foliis mollibus, plantulis frumenti tenerrimis, fronde, musco, stramine, fimo aut radiculis, quas talpa magnam partem de superficie terrae adducit. Habitaculum, quo obtegatur dormiens cubansve, a talpa solet frequentari, nisi quaerit nutrimenta. Quod situm est 30 vel 60 centimetris sub superficie terrestri. Tubus cursorius, cum latior sit quam talpa, bestia celeriter commodeque progreditur; etiam in hoc tubo parietes sunt comprimendo et paviendo parietes sunt firmissimi. In exitu tubi cursorii superficiali deest grumus, quia talpa in eo fodiendo terram seorsim tantum premit. Qui tubus talpae utilis tantum est ad habitaculum cum regione venandi cottidiano coniungendum nec raro adhibetur ab aliis bestiis subterraneis, velut soricibus, muribus, bufonibus, quibus vere cavendum est, ne in talpam incidant. Foris hic tubus eo apparet, quod plantae supra eundem crescentes marcescunt humusque ibidem aliquanto delabitur. Tales tubi cursorii haud raro sunt 30 vel 50 metra longi. Talpa autem regionem venaticiam plerumque ab habitaculo longe remotissimam cottidie aestate et hieme in directiones diversissimas rimatur et perscrutatur. ...

Talpae facillimum est fodere. Musculis cervicis robustis ingentibusque manibus vatillorum similibus, quibus certo loco se detinet, rostro terram terebrat solutum, manibus anterioribus glebas circumsitas diradit et miranda cum velocitate post se iacit. Talpa aures melius claudere potest, quam ut harena aut terra penetrentur. Terram accumulatam in cuniculo fosso tam diu sinit post se iacere, dum copia sibi fiat incommoda. Tum conatur ad superficiem venire terramque paulatim rostro eicit. In eo paene semper obtectus est strato terrae solutae 12 vel 15 centimetra alto. In humo soluta talpa fodit velocitate vere admirabili. ...

Talpa praecipue nutritur lumbricis et larvis insectorum, quae vivunt sub terra. Praecipue propter lumbricos talpa construit cubilia sua magna et ampla. Facile tibi persuadeatur, si palum in humum mollem defixum vibraveris. Lumbrici enim sciunt talpam esse hostem suum. Iidem ubicumque motum senserunt, undique propere ex humo repentes conantur vitam servare supra terrae superficiem. Scilicet iidem credant commotionem effectam esse a talpa terram rimante. Praeter lumbricos larvasque talpa devorat scarabaeos, praesertim melolonthas, scarabaeos stercorarios, gryllotalpas et omnia cetera insecta, quae accipit, necnon cochleas et porcelliones, quos in deliciis habere videntur. Olfactu subtilissimo indagat bestias easdemque persequitur in locis profunditatis maioris aut minoris. Sed non solum in cuniculis suis venatur, sed interdum etiam de terrae superficie, immo ipsa ex aqua cibum sibi arcessit. Sorex aut microtus, rana, lacerta aut caecilia et natrix, quae errore perveniunt in cuniculos talpae – periere! "Compluries" Blasius inquit, "sub dio observavi ranam a talpa per insidias captam cruribus correptis sub terram tractari; qua submersione involuntaria factum est, ut rana infelix magnum ederet vagitum flebilem." Lenz expertus est talpam item agere cum serpentibus.

Talpa est vere insatiabilis. Quae cottidie tanto eget nutritu, quantum pondus est corporis sui, nec esurire potest supra spatium 12 horarum. ...

Acerrimi sunt talparum olfactus et auditus…

Iam e rebus supra commemoratis apparet talpam respectu magnitudinis esse bestiam rapacem vere horribilem. Cum hoc congruunt qualitates animae talpinae: Talpa est fera, perquam iracunda, sanguinem sitiens, crudelis, ulciscendi cupida nec ullo cum animali vivit pacifice excepta cum uxore sua, sed cum ea nonnisi tempore copulationis et dum catuli sunt parvi. At cetero anni tempore talpa nullum animal vivum patitur sibi propinquum, minime alterum inhabitatorem cubilis sui, qualiscumque est. Ne cum talpis quidem aliis, sive sunt eiusdem sive alterius sexus, talpa vivit socialiter. Duae talpae, quae inter se conveniunt extra tempus coeundi, statim incipiunt una cum alio in mortem dimicare.

Alio more talpae vivere solent tempore coeundi. Nunc mares feminaeque amorem cupientes noctu saepe cubilia relinquunt superque humum vagantur, ut adeant alia talparum palatia eorumque incolas visitent. Certo scimus multo plures talpas mares exstare quam feminas. Itaque saepius fit, ut nonnulli mares amorabundi (GELL.11,15,1) unus in alium incidant, quam ut *talpus (sit venia huic formae verbi) conveniat cum talpa. Quandocumque mares unus in alium incidit, ira incensi incipiunt saevissime pugnare, idque et supra et infra terram aut primo illic, deinde hic, dum unus ipse se habeat devictum, conatur aufugere. Tandem, fortasse post multas lites et rixas, talpa mas invenit feminam eandemque studet aut vi aut clementia sibi adiungere. Cum amata sua incolit aut suum aut illius cubile ibique fodit tubos, qui similes sunt communibus tubis venatoriis, sed a talpa masculino non adhibentur ad venandum, sed ad feminam includendam, si qui alter mas a ea petit nuptias. Ubicumque mas inclusit uxorem suam, statim revertit ad rivalem suum. Uterque dilatat cuniculos, in quibus inter se convenerunt, ad locum pugnandi. Deinde in mortem dimicatur. Femina autem inclusa interim conata est se liberare, et, novos cuniculos fodiens, procul abit; victor, sive est primus petitor sive secundus, propere illam sequitur reportatque; post non paucas pugnas coniuges, quorum uterque est morosus et insocialis, unus ad alteram assuefieri solet. Nunc communiter effodiunt cuniculos securitatis firmandae et nutritus comparandi, et femina nidum construit catulis, plerumque ibi, ubi tres pluresve cuniculi uno loco inter se contingunt, ut in periculo exitus ad fugiendum parati sunt quam plurimi. Nidus autem est simplex cubile mollibus, plerumque morsu deminutis partibus plantarum, praesertim foliis, graminibus, muscis, stramine, fimo similibusque fartum...Post graviditatem quattuor fere septimanarum talpa femina in hunc nidum parit tres vel quinque catulos caecos, qui referendi sunt in catulos mammalium omnium scaevissimos. Qui primo sunt nudi et caeci et fabae crassae fere magnitudine. At iam prima iuventute tam insatiabiles sunt quam parentes sui ideoque celeriter adolescunt. Mater summa cum diligentia servat infantes nec ullum periculum timet, si agitur de filiis filiabusque servandis. Si eadem forte ex humo aranda aut fodienda trahitur, illos rostro impositos portat ad foramen proximum aut in cumulum musci, fimi, frondis eqs, illosque in eos locos abdit quam festinantissime. Sed mas quoque curat catulos, iisdemque apportat lumbricos et insecta, in inundationibus periculum cum catulis probe communicat eosdemque rostro impositos studet auferre in locum securum. Post quinque fere septimanas catuli adepti sunt parentum magnitudinem fere dimidiam, tamen adhuc cubant in nido et exspectant, dum pater aut mater sibi afferat nutrimentum, quod incredibili aviditate arreptum devorant. Mater si illis aufertur, fame vexati saevientissima, audent cuniculum cursorium adire; verisimile est catulos matrem quaeritare. Deinde, si non inhibentur, tandem e nido exeunt inque superficie cavillantur et colluctantur. Prima conamina rimandi adhuc valde scaeva sunt; at mensibus labentibus bene discunt rimari, ut huius artis iam proximo vere bene periti sint.

Talpa non solet hiemare (ut solent nonnulli insectorum venatores alii), sed tam aestate quam hieme semper se movet. Quae sequitur lumbricos et insecta et cum iisdem aut in infimam terram aut ad summam movetur, eodem modo, quo illa ascendunt aut descendunt. Haud raro talpae in nive recentissima aut in humo frigore spississima apparent grumos suos accumulantes, necnon sub nive mollissima supra ipsum solum congelatissimum saepe faciunt itinera magna. Captores fide digni rettulerunt talpas parare penora hiemalia: illas enim condere copiam magnam lumbricorum, qui mutilati essent, sed non mortifere, cellasque penuarias hiemibus duris uberius completas esse quam mitibus, eqs.

Praeter homines talpa multos habet persecutores. Putorius, mustela erminea, ulula, falco, buteo, corvus, ciconia talpae insidiantur grumos accumulanti, mustela minor eam persequitur ipsos in cuniculos invadens. Canes curti delectant eo quod talpae fodienti insidias parant, eandem iactu repentino humo proiciunt, paucis morsibus necant. Tantummodo vulpes, ictides (sive martes), erinacei, aves supra commemoratae talpam devorant, ceterae hostes eam necatam relinquunt.

Talpa europaea est Mammalium species, quae spectat ad familiam Talpidarum, ordinem Eulipotyphlorum. Haec talpa est unica species familiae suae, quae invenitur in Europâ mediâ.

Talpae europaeae sicut omnia Eulipotyphla sunt structurâ corporis ad modum vivendi subterraneum et fossorium bene accommodatâ.

Pellis mollis, sicut in plerisque talpis, etiam in europaeâ e laneis tantum pilis constat. Color pelliculae talpinae solet esse griseus, sed in singulis talpis variari potest ab albo-griseo per fusculum ad nigrum. Talpae europaeae logitudine sunt (capitis et trunci) 10 vel 17 centimetrorum, cauda est 2 aut 4,5 centimetra longa, paucis pilis obsita – qui sunt pili tactiles. Talpae adultae pondus habent, quod est inter 60 et 120 gramma.

Truncus harum bestiarum est formae cylindricae, caput acutum impositum est collo brevi, vix visibili. Extremitates anteriores ad instrumenta fossoria sunt redacta.

Talparum manus vatilliformes sunt palmis extrorsum versis, desinunt in quinque digitos, confirmantur addito osse sesamoideo. Bracchia sita sunt longe ante thoracem, iuxta caput, brevia, corpori prorsus imposita. Articulatio cubiti regioni umerorum altae imposita est, non adhibetur ad fossionem fortiorem, sed tantummodo ad manum recte collocandam. Sicut in plerisque talpis, etiam in talpa europaea invenitur coniunctio claviculae et bracchii articulata, qualis non exstat in ceteris mammalibus. Talpa fodit bracchio torquendo, quod est sat musculosum. Pedes posteriores item sunt quinis digitis, sed minus apta sunt ad fodiendum quam anteriores. Et anteriores et posteriores pedes sunt colore carneo et ferê glabri.

Cranion talparum est planum et longitudinale, sicuti in plerisque animalibus insectivoris. Verisimile est talpam oculis suis parvis in pellem abditis nihil posse distinguere nisi lumen et tenebras. Conchae aurium desunt. Longi pili faciales sunt organa tactilia. Rostrum talpae est longum et mobile, abundat cellulis sensus haptici, quae dicuntur organa Eimeriana. Quibus talpa non solum stimulos tactiles sentit, sed etiam stimulos electricos motu bestiae praedatoriae ortos. Talpae europaeae ita ut nonnullae aliae talpae sunt 44 dentibus; ergo eaedem conservaverunt animalium placentariorum dentaturam completam: in omni maxillae mandibulaeque parte dimidiâ 3 dentes incisorii, 1 caninus, 4 praemolares, 3 molares. Iidem dentes acutis tuberibus acribusque laminis dentalibus instructi ad carnem devorandam bene sunt accommodati. Tubera dentium molarium posteriorum posita sunt forma litterae w (forma dilambdodontica).

Sicut in omnibus animalibus insectivoris, tractus talparum digestorius constructus est valde simpliciter. Earum intestinum est tubus simplex, qui, si cum corpore comparatur, est valde brevis, deest intestinum caecum. Ad aerem systematum cunicularium oxygenio deficientem talpa eo accommodata est, quod eius sanguis multo maiore copiâ est haemoglobini quam sanguis aliorum mammalium, quae sunt similis magnitudinis. Structura tractus genitalis talpae similes sunt ceteris animalibus insectivoris: In talpis maribus testiculi siti sunt extra cavitatem abdominalem, in plicis cutaneis scroto similibus, quae appellantur plicae cremastericae. Talpae feminae autem sunt utero bicorni.

Cubile autem inferius quam cuniculi nutritorii situm foliis et graminibus sternitur. Idem a talpa adhibetur ad requiescendum et nutrimenta deponenda et ad prolem educandam. Profunditas cubilium dependet cum ab aliis tum a libra phreatica. Si frigora sunt, cubilia, sicut cuniculi, fodiuntur inferiores aut obteguntur grumis, qualium maiores appellantur „burgi". Saepe praeter cubile principale exstant nonnulla cubilia compensativa.

Ita ut multa alia mammalia subterranea Talpae europaeae nullo sunt rythmo diei et noctis insigni. Activitas talpae dividitur in tres phases vigiliae et somni, vigiliae solent esse ante meridiem, post meridiem, versus mediam noctem, spatiis quaternarum vel quinarum horarum. Intra haec spatia temporum talpae vagantur per cuniculos cibum quaerentes. Talpae a somno hiemali abstinentes etiam tempore anni frigidiore sunt agiles. Ut hoc tempore inveniant satis nutrimenti, invadunt in strata soli profundiora ibidemque penora recondunt. Talpae europaeae, ut est mos plerorumque animalium insectivororum, vivunt solitariae extraque tempora copulandi evitant alias talpas sui generis. Cuniculi et cubilia a talpis signantur secretis glandularum, quo attendant aliae talpae. Talpa defendit territorium circiter 2000 (duorum milium) metrorum quadraticorum. Numquam nisi tempore copulandi, quod est vernale, talpae mares territorium suum tanto dilatant, ut partim congruat cum territoriis talparum feminarum vicinarum.

Talpa nutrimenta quaerit tribus rationibus: humo fodienda et cuniculis permigrandis et terrae superficie perquirenda. Talpa pro statu soli prove peritia sua una aut alia methodo utitur.

Talpae nullo nutrimento vescuntur nisi bestiis, praesertim lumbricis et insectis (velut scarabaeis et dipteris) necnon illorum larvis. Rarius devorant etiam minora animalia vertebrata, velut lacertas animaliaque rodentia. Praecipue ante menses hiemales talpae in cubilibus recondunt lumbricos. Ideo talpae morsu praecidunt segmenta lumbricorum corporis anteriora, ne fugiant, sed pergant vivere. Talpae cum sint velocitate metabolica permagna, necesse est, ut cottidie permultum nutrimenti accipiant. Eaedem plerumque non perferunt pausas comedendi longiores (12 vel 24 horarum). A talpis cottidie consumuntur nutrimenta, quae pendunt fere dimidium tantum, quantum pondus corporis proprii (i.e. minimum quinque, maximum 50 gramma, in medio viginti gramma). Talpa, quae pendet centum gramma, quotannis devorat 20 vel 30 chiliogramma vermium atque insectorum.

Talpae europaeae inter se coire solent tempore vernali (plerumque mensibus Martio vel Aprili); perraro fiunt duo partus in anno. Interdum hoc tempore mares certant de privilegio coeundi. Coitus ipse potest fieri et supra et infra terrae superficiem.

Talpa femina post quattuor fere septimanas graviditatis inter mensem Aprilem exeuntem et Iunium ineuntem duos vel septem (in medio tres vel quattuor) catulos in lucem edere solet. Catuli in nido cubantes, primo sunt nudi, fabarum tantum magnitudine, per tres septimanas caeci, per quattuor vel sex septimanas lactantur, post unum aut duos menses nidum relinquunt. Pubescunt anno secundo, ut plerumque post primam hiemem participes sint prolis propagandae.

Talpae solent homines offendere fossionibus suis. Licet eaedem sint merê carnivorae, i.e. nullas plantas devorent, fodiendo radicibus plantarum detrimenta inferre possunt. Grumis et specibus talpinis interdum fit, ut instrumenta messoria aliquid damni capiant. At saepe homines nulla alia causa de talpis stomachantur nisi propter grumos pratum sive caespitem foedantes.

In Germaniâ lege foederali naturae tutandae (BNatschG) explicitê vetitum est, ne haec animalia quoquomodo necentur. Tantummodo licet tales bestias fugare methodis oecologicis, velut quibusdam odoramentis. Raro a magistratibus naturae tutandae per exceptionem conceditur, ut talpae necentur aut transponantur in alia loca. Etiam secundum legem species tutandi foederalem haec species „ specialiter protegitur". Etiam in Austria et Helvetia Talpa europaea protegitur.

Sub specie globi terrestris universalis Talpa europaea late patet neque refertur inter species periclitantes, ipsum IUCN Talpam europaeam dicit eandem non periclitari.

Talpa europaea est una e novem speciebus generis Talparum, cuius species ceterae vivunt in regione mediterranea necnon in Asia boreali et occidentali. Relationes phylogeneticae intra hoc genus valentes magnam partem nondum sunt investigatae. Genus Talparum una cum nonnullis speciebus Asiae orientalis et austro-orientalis, quae omnes sunt simili structurâ corporis similique modo vivendi, spectant ad gregem generum Talpinorum.

VARRO rust.1,51,1; CICERO Lucullus 81; VERGILIUS Georgica 1,183; SENECA Naturales quaestiones 3,16,5; COLUMELLA 4, 33,3; PLINIUS Historia naturalis 8,226; 10,191; 30,19; MARTIALIS 11,18,14; QUINTILIANUS Institutio oratoria 9,3,6.

ARISTOTELES, Historia animalium

VARRO De re rustica 1,51,1 ... Itaque amurcâ* solent perfundere (sc. sŏlum terrestre): ea enim herbarum et formicarum et talparum venenum.

_______

*amurca, -ae f. est spuma olei.

et vertenda manu et cretâ solidanda tenaci,

ne subeant herbae neu pulvere victa fatiscat,

tam variae inludant pestes: saepe exiguus mus

sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

aut oculis capti fodêre cubîlia talpae.

SENECA, Quaestiones naturales 3, 16, 4-5 Sunt et sub terrâ minus nôta nobis iura naturae, sed non minus certa. Crede infra quicquis vides supra. Sunt et illîc specûs vasti ingentesque recessûs ac spatia suspensis hinc et inde montibus laxa; sunt abrupti in infinitum hiatûs, qui saepe illapsas urbes receperunt et ingentem ruinam in alto condiderunt. (5) – haec spiritu plena sunt, nihil enim usquam inane est – et stagna obsessa tenebris et lacûs ampli. Animalia quoque illis innascuntur, sed tarda et informia ut in âëre caeco pinguique concepta et aquis torpentibus situ; pleraque ex his caeca ut talpae et subterranei mures, quibus deest lumen, quia supervacuum est. Inde, ut Theophrastus affirmat, pisces quibusdam locis eruuntur.

PLINIUS, Naturalis historia 8,226 Boeotiae Lebadeae inlatae sŏlum ipsum fugiunt quae iuxta in Orchomeno tota arva subruunt, talpae. Quarum e pellibus cubicularia vidimus stragula: adeo ne religio quidem a portentis submovet delicias.

id. 10,191 Ex sensibus ante ceterea homini tactum, dein gustatus; reliquis superatur a multis. Aquilae clarius cernunt, vultures sagacius odorantur, liquidius audiunt talpae: obrutae terra, tam denso atque surdo naturae elemento, praeterea voce omni in sublime tendente, sermonem exaudiunt et si de iis loquare, intellegere etiam dicuntur et profugere.

COLUMELLA, De re rustica 4,33,3 (Castaneti satio). ...Simulatque semina (sc. castanearum) stilaverint⁶ et iam bima transferri queunt, intervelluntur, ac bini pedes arbusculis vacui relinquuntur, ne densitas plantas emaciet. Spissius autem propter varios casûs deponitur (sc. semen castaneae): nam interdum, priusquam enascatur, siccitatibus nux inarescit aut aquarum abundantiâ putrescit; interdum subterraneis animalibus sicuti muribus et talpis infestatur; propter quae saepe novella castaneta calvescunt.

Donasti, Lupe, rus sub urbe nobis;

sed rus est mihi maius in fenestrâ.

Rus hoc dicere, rus, potes vocare?

In quo ruta facit nemus Dianae,

argûtae tegit âla quod cicâdae,

quod formîca diê comêdit uno,

clusae cui folium rosae corona est;

in quo non magis invenitur herba

quam Cosmi folium piperve crudum;

in quo nec cucumis iacêre rectus

nec serpens habitare tota possit.

Urucam male pascit hortus unam,

consumpto moritur culix salicto,

et talpa est mihi fossor atque arator.

QUINTILIANUS, Institutio oratoria 9,3,6 Fiunt ergo et circa genus (sc. grammaticum, m., f., n.) figurae in nominibus (i.e. substantivis), nam et ‚oculis capti talpae’ et ‚timidi dammae’ dicuntur a Vergilio, sed subest ratio, quia sexus uterque altero significatur, tamque mares esse talpas dammasque quam feminas certum est: ...