N.B.! EPISTULAS LEONINAS ACCIPIS G R A T I S ET S I N E ULLA OBLIGATIONE. NAM LEO LATINUS PUTAT HOMINIBUS LATINAM LINGUAM DISCENTIBUS AUT DOCENTIBUS CORDI ESSE VERBA LATINA. SI TAMEN TALES EPISTULAS ACCIPERE NON VIS, RESCRIBE HOC NOBIS: TUM STATIM NOMEN TUUM EX INDICE ACCEPTORUM TOLLEMUS.

Ex Aesŏne, filio Crêtheos, ortus est Iason. Eius avus in quodam sinu terrae Thessaliae urbem regnumque Iôlcum conditam Aesŏni filio heredio reliquerat. Sed Pelias, filius minor natus, regno potitus est; Aesŏne mortuo Iason eius filius servandus Chirôni centauro, multorum herôum magnorum educatori, allatus erat, a quo adulescens educabatur bonâ educatione heroicâ. Pelias autem senescens sollicitabatur de obscuro vaticinio, quo monitus erat, ut cavêret virum uno tantum calceo indutum. Pelias de sensu huius verbi frustra muginabatur, cum Iason nunc per viginti annos a Chirône institutus atque educatus, clam profectus est Iôlcum in patriam, ut gentis suae ius regni contra Peliam defenderet. More herôum veterum Iason instructus erat duabus hastîs, unâ ad iaciendum, alterâ ad pulsandum; indutus erat veste itinerariâ, quae obtecta erat pelle panthêrae, quam occîderat; eius capilli intonsi per umeros dependebant. Iason iter faciens vênit ad flumen latum, ad quod vidit ănum stantem, quae eum precata est, ut se trans flumen portaret. Eadem erat Hera mater deorum, regis Peliae adversaria. Iason, qui eam mutatam non agnovit, misericors bracchiis sublatam per flumen vadavit. Vadantis autem calceus alter limo inhaesit. Tamen migrare pergens vênit Iôlcum, cum modo eius patruus Pelias coram vulgo in foro urbano Neptuno deo maris sollemniter immolabat. Omnes homines admirabantur Iasonis pulchritudinem atque formam augustam. Quibus videbatur ipse Apollo vel Mars subito sibi appropinquavisse. At nunc rex immolans peregrinum cum conspiceret, animadvertit perhorrescens unum tantum pedem illîus esse calceatum. Sacris finitis advenam accedens et terrore celato ex eodem quaesivit, quis vocaretur et unde venisset. Iason respondit fortiter in re, sed suaviter in modo: se esse filium Aesŏnis in cavernâ Chirônis educatum seque nunc venisse, ut spectaret domum patris. His auditis Pelias prudens illum cômiter recepit nulloque indicio terrorem suum patefaciens. Îdem Iasŏnem iussit per totum palatium circumducere; qui oculos suos cum desiderio pascebat hac sede primâ iuventutis suae. Deinde per quinque dies laetis festis celebravit, quod consobrinos ceterosque cognatos revîdit. Die autem sexto tentoria reliquêrunt, qui pro convivis erant extensa, et unâ prodiêrunt ad regem Peliam. Iason autem leniter ac modestê patruo suo dixit: „Scis, o rex, me esse filium rêgis legitimi et omnia, quae tu nunc possides, iure esse mihi. Tamen tibi relinquo greges ovium et boum et omnes agros, quos parentibus meis eripuisti; nihil a te reposco nisi sceptrum regale et thronum, in quo olim sêdit pater meus." Pelias autem celeriter resipuit. Qui cômiter respondit: "Paratus sum postulatum tuum explêre, sed ideo rogo ut tu facinus facias, cuius ego senex non iam capax sum, sed quod decet iuventutem tuam. Nam mihi ex longo iam tempore nocte somnianti apparet umbra Phrixi a me poscens, ut animam suam placem eo quod in Colchidem iter faciam ad regem Aietam indeque ossa sua et vellus arietis aurei referam. Cogito gloriam huius incepti tibi fore attribuendam. Si illâ praedâ magnificâ captâ reverteris, tibi licebit regnum atque sceptrum accipere."

Velleris aurei autem origo fuit haec: Phrixus, filius Athamae regis Boeotiae, ab Inone malâ novercâ suâ, uxore patris secundariâ, multimodis vexabatur. Eum ut servaret ab illîus insidiis, Nephele ipsa mater Hellâ sorore adiuvante rapuit. Nephele liberos suos imposuit arieti âlâto, cuius vellus vel pellis constabat ex auro puro; quem dono accêpit a deo Mercurio. Hac bestiâ mirificâ frater atque soror per aëra trans terras mariaque pervecti sunt. Hôc in itinere puella vertigine correpta decidit in abyssum maris, quod secundum nomen puellae vocaretur mare Hellês sive Hellespontus. Phrixus feliciter in terram Colchorum ad lîtus Ponti Euxîni pervênit. Rex Aietes Phrixum hospitaliter recêpit eidemque unam e filiabus suis dedit in matrimonium ducendam. Arietem Phrixus immolavit Iovi fugae fautori; arietis autem vellus dono dedit rêgi Aietae. Hic vellus deo Marti dedicatum in luco, quod erat illi deo sacer, clavîs defixit. Ad vellus aureum custodiendum Aietes adhibuit ingentem draconem; nam vaticinio ei praedictum erat vitam suam obnoxiam esse huic pelli arietis possidendae. Vellus autem toto in orbe terrarum habebatur pro magno thesauro necnon in Graeciâ ex longo tempore de eodem narrabatur. Nonnulli herôes atque principes cupiebant hoc vellus accipere; itaque Pelias nequaquam erraverat sperans se Iasonem nepotem suum spe praedae tam magnificae excitaturum esse. Necnon Iason paratus erat ad rem suscipiendam; cum non cognosceret patruum efficere velle, ut periculis huius expeditionis perîret, sollemniter pollicitus est se periculum esse subiturum. Graeciae herôes omnium gloriosissimi rogati sunt, ut participes fierent huius incepti audâcis. In Pelii montis radicibus e genere ligni, quod in mari non putrescit, Minervâ moderante ab architecto Graeciae ingeniosissimo constructa est navis magnifica quinquaginta remis instructa; quae secundum Argum filium Arestŏris constructorem vocata est Argo. Quae fuit prima omnium navium longarum, qua Graeci ausi sunt in altum vehi. Dea Minerva ad hanc navem construendam donaverat tabulam vaticinantem e quercu loquaci oraculi Dodonensis confectam, quae imposita est operi navis tabulato. Navis, quamvis extrinsecus ornata esset multis operibus scalptis, tam levis erat, ut ab heroibus subbaiulata portari posset per spatium duodecim itinerum diurnorum. Vehiculo perfecto et heroibus congregatis sedes Argonautis sunt distributae. Iason factus est dux totîus expeditionis; Tiphys factus est gubernator; Lynceus, vir acerrimis oculis instructus, munus suscepit gubernionis localis. In prorâ sedebat Hercules heros magnificus, in puppi Peleus, pater Achillei, et Telamon, pater Aiacis. Mediâ in navigii parte cum ceteri tum erant Castor et Pollux, filii Iovis, Neleus, pater Nestŏris, Admêtus, maritus piae Alcestis, Meleager, victor apri Calydonii, Orpheus, cantor mirabilis, Menoetius, pater Pátrocli, Theseus, postea rex Athenarum, necnon eius amicus Pirithŏus, Hylas, iuvenis socius Herculis, Euphêmus filius Neptuni et Oileus, pater Aiâcis minoris. Iason scutum dedicaverat Neptuno, et antequam profecti sunt, Neptuno ceterisque deis marinis omnibus sacra sollemnia precantes fecêrunt.

Cum omnes in nave consedissent, ancorae sunt sublatae; quinquaginta remiges coepêrunt modulatê remigare; vento secundo vela inflata sunt, ut navis portum Iôlci mox relinqueret. Orpheus sonis lyrae dulcibus cantuque fervente Argonautarum animos incitabat; laeti promunturia insulasque praeternavigabant; altero demum die procellâ exortâ propulsi sunt in portum insulae Lemni.

Lepus aut cuniculus saepe imaginibus illustrantur, quae in mythis et in arte figurativâ gentium variarum valent varia. Lepus saepe, cum referatur ad deos lunae, habetur pro symbolo renascentiae et resurrectionis. Idem animal est etiam symbolum fecunditatis et voluptatis sensualis et adhibetur ad venationes mensesque illustrandas.

Apud Iudaeos lepus habetur pro bestiâ impurâ, nam est „animal ruminans, sed non habet ungues diffissos". (3Mo 11,6: 5Mo14,7). Hac opinione effectum est, ut in mediaevali arte Christianâ lepori attribueretur vis ambigua.

Antiquis hominibus, qui solêrent lepŏrem venari, idem animal videbatur esse genuinê fugax et praedaticia, cuius genus non posset servari nisi prolis propagatione fecundissimâ. Aristoteles et Claudius Aelianus et Plinius dicunt lepŏrem esse unum ex animalibus fecundissimis. Itaque lepus factus est symbolum vis vitalis et libîdinis et fecunditatis. Imaginibus lepus exhibetur comes Veneris, donum inter se amantium, seriore aetate antiquâ lepus est symbolum felicitatis et res sepulchrîs addita.

Iam in prioribus artificiis Christianis apparent imagines lepŏrum operibus ectypîs, lampadiîs figlinîs, epitaphiîs impositae, sed haud facile est explicatu, quid ibi valeant.

In libro Physiologi, qui artificibus mediaevalibus fuit fons inexhauribilis, refertur de lepŏre, qui, si periculum immineat, vitam servet in saxum altum currens, sed de monte currens propter pedes anteriores nimis breves celeriter capiatur. Itaque Sanctus Basilius docet homini salutem esse petendam in Christo tamquam in saxo, ne de monte currens res terrestres persecutus incidat in manûs daemŏnis, i.e. diaboli. Auctores Christiani persevêrant in lepŏre quadamtenus contemnendo, qui secundum libros Moysis sit animal impurum. Sed symbolum lepŏris est ambiguum: qui valet aut libîdinem atque voluptatem immoderatam aut viam salutis arduam. Ergo in imaginibus lepŏris mediaevalibus considerandis e cohaerentiâ est concludendum, utrum agatur de homine perniciem sui incurrente an viam salutis ingrediente.

Antiquitus lepus considerabatur esse symbolum vis vitalis et renascentiae et resurrectionis. Haec est radix imaginum, quae spectant ad Christianum festum Paschale, quibus artifices meminêrunt Christi resurgentis. Titianus in picturâ suâ Parisiniensi Mariam Matrem cum puero Iesu monstrat cum lepŏre albo ludentem. Quae imago in Christianâ iconographiâ insolita explicari potest ratione christologiae. Unâ cum corbe, cui insunt panis et vinum, symbola Christi pro hominibus mortui, illa imago Titiani in memoriam revocat Christum post mortem resurrexisse.

In alâ altaris Iohannis Baldungi Grien, quod situm est in ecclesiâ cathedrali Friburgensi, apparent albi cuniculi symbola fecunditatis. Qui inter se ludunt ante pedes Mariae et Elisabethae feminarum gravidarum. In chalcographiâ Martini Schongauer a.1470 confecta, cui titulus est „Iesus post temptationem", ut significetur laetitia vivendi abundans, novem (ter terni) lepores picti sunt ante pedes Iesu Christi.

Artifices Christiani, si venationes illustrant, solent alludere ad malum bonos persequens. In figuris romanicis circa annum 1135 fictis, quae affixae sunt ecclesiae cathedrali in oppido Königslutter sitae, lepus, quem venator persequitur, est symbolum animae humanae, quae diabolum fugiens se servare studet. Alterâ imagine, quae vocatur „Lepŏres capiunt venatorem", ostenditur bonus de malo triumphans. Ex alterâ parte, si in imagine aquila persequitur leporem, aquila potest significare Christum, lepus mali impuritatem timoremque lucis.

In novae aetatis arte profanâ lepus appâret in eodem ambitu ac aetate antiquâ: Lepus ibi est aut praeda venatorum aut symbolum mensium vernalium aut autumnalium aut attribuitur Veneri ut symbolum coitûs venerei.

Ius venandi ab aevo medio usque ad novam aetatem tardiorem fuit privilegium classium dominantium, quod vehementer defendebatur. Imaginibus naturae mortuae venatoriis (Stillleben; Angl. still-life; nature morte; natura morta; naturaleza muerta, bodegón), saepe cum instrumentis venandi exquisitis ornabantur oeci castellorum baroccorum possessorisque ordo et auctoritas ostendebantur. In imagine naturae mortuae, quam prinxit Jan Weenix, monstratur quaedam collectio tropaeorum, quae sunt aves bestiaeque venatoriae minores, fructûs pretiosi, canis simiolusque blandus delicatusve circa statuam Herculis moris antiqui hortensem magnificê positam; in recessu appâret castellum opulentum. Hîc demonstrantur mandatoris vel possessoris imaginis divitiae et modus vivendi luxuriosus.

In aureae aetatis arte Batavicâ picturis indebantur „subtextûs" morales, qui ab hominibus coaequalibus aspectantibus statim intellegebantur. Pisces et carnes si in picturâ monstrabantur, alludi solebat ad lêges ciborum religiosas: Pisces enim spectabant ad cibos ieiunii, carnes accumulatae ad voluptatem carnis, praesertim cum adderetur par amantium.

Lepŏres et aves, cui interdum addebantur carotae aliaque symbola phallica, a aspectatores coaequali statim hôc sensu intellegebantur.

In picturis mensium lepus solet apparere in mensibus vernalibus. In picturâ mensis Aprilis a Francisco de Cossa confectâ et in Ferrariensi Palatio Schifoia collocatâ planetae Veneris liberi circumdati sunt a grege alborum cuniculorum, quae sunt symbola amoris et fecunditatis.

In Petri de Cosimo picturâ Veneris et Martis praeter Amorem etiam cuniculus albus Veneri se applicat.

Lepus campestris, pictura aquaria Alberti (Albrecht) Düreri, quae hodie collocatur in Collectione Albertinâ Vindobonensi, nescimus an sit imago bestiae una ex Europaeae artis historia illustrissimis.

Lepus Dürerianus spectat ad huius pictoris studia naturae subtilia; alia pictura huius generis est illustris imago prati aut ala avis ingeniosê picta, quas pingens usus est ratione pingendi aquariâ vel lacunariâ (gouache, a verbo Italico ‚guazzo’, i.e. lacuna, foveola aquaria). Haec opera exorta sunt studio Düreri naturam quavis formâ apparentem quam subtilissimê („realisticê") reddendi.

Lepus Dürerianus nullâ videtur esse vi symbolicâ, sed habet historiam receptionis singularem.

Prius in medianis hominum burgensium ferê omnibus inerat lepus Dürerianus copiatus. Haec bestia artificosissima semper semperque libris scholariis inserta, innumeris copiis divulgata, formâ operis ectypi aenei, lignei, lapidei, statuâ gypsi aut materiae artificialis, vitro plexico circumdata, ovîs struthionis impicta, cucullis plasticis impressa, a Martino Mißfeldt gryllographo (cartoonist) abalienata, artificium „fluxuale" iocosum aut auro circumdatum necnon satis vile praebetur in nundinis atque porticibus artificiorum (Ottmar Hörl). Sigmar Polke iterum iterumque incumbebat in lepŏrem tractandum, eundem chartae aut pannis impinxit, maioribus artificiis installatis imposuit; Dieter Roth lepŏrem Dürerianum finxit stercŏre leporîno; denique Klaus Staeck lepŏrem inclusit arto vidulo ligneo, cuius partem desecuit, ut lepus possit e vidulo prospicere et respirare.

Lepus etiam in imaginibus sanctorum Magistri Bertram (1345 - 1425) multum valet. Itaque in eius imagine, c.t. „Creatio bestiarum" nullum animal plus semel illustratur nisi lepŏres. Lepus in hac imagine invenîtur ter!

In chalcographiâ Martini Schongauer 1470, c.t. est „Iesus post temptationem" symbola laetitiae vivendi abundantis illustrantur novem (ter terni) lepŏres ante pedês Iesu versantes.

Interdum Magister sociorum binos aut parvos greges mandatarios per rus mittebat, ut illis occasionem daret, qua scientias in scholâ nigrâ acceptas adhibêrent.

Aliquo mane Tonda ad Crabatum veniens: „Hodie" inquit „cum Andreâ mihi est adeundus est mercatus boarius, qui fiet Viticenoviae. Si me comitari vis – Magister non recusabit."

Crabatus „Placet" inquit. „Haec tandem est res alia ac ista molinaria sempiterna". Ingressi sunt viam silvestrem, quae apud domos piscinae Neocomianas ducit in viam ruralem. Dies fuit mensis Iulii pulcher atque sudis. In ramîs strepebant glandarii, picus pulsabat, agmina apium et bombyliorum rubos Idaeos complebant bombizantes.

Crabatus animadvertit Tondam et Andream vultûs componere tam laetos, quasi irent ad encaenia. Quod certê fieri aliâ quoque causâ ac bonâ tempestate. Andream alioquin quoque esse puerum animo bono atque hilari; sed raro fieri, ut Tonda laetê sibilaret. Interdum Tonda scuticam vibrabat, ut creparet.

„Certê" Crabatus inquit „hoc exerces, ut scias facere in reditu?"

„In reditu?"

„Cogito nobis Viticeniae bovem fore emendum."

„E contra" Tonda dixit.

Eo momento temporis Crabatus post se audivit aliquem mugîtum. Conversus vîdit ibi, ubi modo steterat Andreas, nunc bovem opimum, rubrê scutulatum, laevi pelle instructum, a quo aspectabatur torpidis oculis benivolis.

„He!" Crabatus dixit oculos perfricans.

Subito etiam Tonda evaserat. In eius loco stabat vetulus rusticulus Venedus, calceis libreis indutus, bracis lineis a talo sursum loris constrictis, encombomate reste alligato, pileo detritu pinguescente, margine pellitâ terendo glabratâ.

„He!" Crabatus iteravit; tum aliquis eius umerum pulsans risit.

Crabatus raptim conversus revîdit Andrêam.

„Ubi fuisti, Andrêa? Et quo evasit bos, qui modo hic stetit, ubi tu nunc stas?"

„Mu!" Andrêas dixit voce bovînâ.

„Et Tonda?"

Ante Crabati oculos agricola in Tondam remutatus est.

„Ah – itane est?" puer quaesivit.

„Ita" Tonda inquit „ita est. Andreâ ostentando in foro pecuario admirationem movebimus".

„Visne eum – vendere?"

„Magister hoc optat."

„At si Andrêas mactabitur?"

„Noli timêre!" Tonda affirmavit. „Si Andrêam vendiderimus, nihil necesse erit nisi restem capitis retinêbimus, quo illum duxerimus: deinde ille omni tempore mutari poterit in aliam formam quamcumque."

„At si restem amittêmus?"

„Cavête!" Andrêas vociferatus est. „Tum necesse esset me usque ad finem vitae meae manêre bos fenum stramentumve dêvŏrans – hoc ne obliviscâmini neve me miserrimum faciatis!"

Tonda et Crabatus bove ostentando in Viticeniensi foro boario movêrunt attentionem et admirationem. Undique mercatores pecudum approperâbant illosque circumdăbant. Etiam nonnulli burgenses et agricolae, qui porcos et boves iam argento vendiderant, accedentes ursêrunt. Bovem tam pinguem non omni die apparêre: eundem emendum esse, antequam alius hanc bestiam pulchram secum auferret!

„Quanti constat hic catulaster?"

Mercatores pecuarii undique Tondam allocuti magnâ voce clamantes ei instabant. Crusius lanio Hoyerswerdianus pro Andreâ praebuit quindecim florenos, Loesnerus incurvus Regipontinus sedecim.

Tonda autem praebita cum audiret, caput concussit. „Aliquantulo parum" dixit.

Aliquantulo parum? Num Tonda insanîret? Num crêderet se esse stultos?"

Tonda respondit utrum domini essent stulti necne, oportêre ut illi ipsi scirent.

„Bene" Crusius Hoyerswerdianus dixit „dabo tibi duodeviginti."

Tonda mussitans „Ni plura dederis, libentius ipse retinebo". Neque bovem dedit Loesnero Regiopontino pro undeviginti neque Gustavo Neubauer Senftenbergensi pro viginti.

„Si ita" Crusius lanio maledicens „licet pereas unâ cum bove tuo!" Loesnerus autem digitum fronti impellens: „Tam stolidus" inquit „non sum, ut decoquam! Praebeo tibi viginti duos, et hoc est verbum meum ultimum."

Sermo mercatorius videbatur frigêre. Tum per multitudinem se promovit vir praepinguis et informis. Eius facies ranîna rotundis oculis emissiciis instructa sudore madêbat. Îdem vir gerebat vestem viridem argenteis botonibus ornatam, colobio examiteo rubro imposuerat catenam horologii, cingulo autem bursam pecuniae tumidissimam omnibus bene visibilem.

Blasco boarius Camentianus mercator pecorum longê latêque erat unus ex divitissimis et certê omnium vaferrimus. Qui Loesnero et Gustavo Neubauero semoto clamavit voce magnâ et perterricrepâ: „Quomodo, malum, hoc factum est, ut bos pinguis venêret ad agricolam macerrimum? Sumam bovem pro viginti quinque."

Tonda post aurem se scalpsit. „Aliquantulo parum, Domine..."

„Aliquantulo parum? Quid ais!"

Blasco e sacculo sumpsit magnam pyxidem tabaci sternutatorii, quam operculo impresso, ut raptim aperiretur, Tondae obtulit. „Vin’ sternutare?" Primo ipse sternutavit, deinde sivit Venedum vetulum sternutare.

„Hatsi – ut verum sit!"

„Bene tibi, Domine!"

Blasco boarius narem emunxit mucinnio magno scutulato. „Ergo viginti septem, in nomine diaboli – et cĕdo bovem!"

„Aliquantulo parum, Domine".

Blasco erubuit.

„He – quem putas me esse? Viginti septem pro bove tuo, neque ullo nummulo plus, ut sum Blasco boarius Camentianus!"

„Triginta, Domine" Tonda dixit. „Pro triginta bovem accipies."

„Faeneras!" Blasco clamavit. „Vin’ me decoquere?" Oculos et manûs torquebat. „Num omnem humanitatem abiecisti? Num es caecior et surdior, quam ut cognoscas miseriam mercatoris pauperrimi? Utinam animus tuus, vetule, molliatur precibus meis, ut des mihi bovem pro florenis duodetriginta!"

Tonda autem remansit immotus.

„Pro triginta – nil ultra! Hic bos est bellissimus, hunc non vendam pretio minuto. Tu ne suspicaris quidem, quam aegro animo ego ab eo seiungar. Non aegrius ferrem, si tradendus mihi esset filius meus ipsissimus!"

Blasco boarius intellexit se in hac re non profecturum esse. At bos erat pulcherrimus. Quid tempus terĕret cum isto Venedo pertinacissimo?

„Cedo istum, in nomine diaboli triplicis!" vociferatus est. „Hôc die cum sim mollissimus, rutae folio convolvor, hoc est meum incommodum. Et talia non fierent nisi me miserêret hominum pauperum. Da manum – sic fiat!"

„Fiat!" Tonda dixit.

Tum pileo deposito sivit sibi a Blascone numerari triginta florenos pileo demittente, unum post alium.

„Tune quoque numerasti?"

„Numeravi."

„Ergo cĕdo bovem, proles Venedorum!"

Reste sumpto Blasco boarius voluit Andream abstrahere; at Tondam virum crassum manicâ correptâ retinuit.

„Quid est?" Blasco quaesivit.

„Ehem" Tonda inquit „nil deest nisi res minutula."

„Quae?"

„Domine Blasco" inquit „vin’, te amabo, mihi relinquere restem capitis? Grates tibi referam..."

„Restemne capitis?"

„In memoriam bovis. Dominus Blasco utinam sciat, quam aegrê seiungar a bove. Domino Blasconi dabo restem subsidiarium – ut possit illum abducere, miserum meum bovem, qui nunc ei est..."

Tonda restem solvit, quem gerebat circa coxas. Blasco autem umeris concussis Tondae permîsit, ut eundem permutaret in restem capitalem. Deinde mercator cum Andreâ abiit; at Blasco vix prixum angulum praetergressus coepit clam subridêre – nam solverat quidem triginta florenos, et erat pretium sufficiens: At Dresdâ in urbe haud difficile fieri posse, ut hunc bovem magnificum venderet pretio duplici, fortasse etiam maiore.

In margine silvae post domos piscinarias Tonda et Crabatus in graminibus consedêrunt, ut exspectarent Andream. Viticenoviae êmerant frustum laridi et panem, e quibus nunc aliquantum comedêrunt.

„Bene fecisti!" Crabatus Tondae dixit. „Utinam ipse vidisses illi viro crasso nummos aureos loquendo aucupantem: ‚Aliquantulo parum, Domine, aliquantulo parum...Feliciter accidit, ut maturê recordatus sis restem capitalem; equidem eundem oblîtus essem."

„Quae omnia fiunt exercendo" Tonda leviter affirmavit.

Aliquantum panis et laridi Andreae reservavêrunt, utrumque Crabati encombomati involvêrunt, decrevêrunt aliquantisper cubare. Saturi, ut erant, et longo itinere in viâ rurali facto fatigati firmê et artê dormivêrunt – usque dum aliquo „mu" sunt expergefacti. Ecce Andrêas coram iis stetit: iterum in humanam formam redactus et, quantum videbatur, corpore membrisque integris.

„He, vos – iam fuêrunt quidam homines, qui dormiendo incurvarentur et obbrutêscerent! Nonne saltim quadram panis habetis mihi dandam?"

„Panem et lardum" Tonda dixit. „Consîde huc, frater, et fruere! Quid tibi factumst a Blascone boario?"

„Quidnam mihi factum est!" Andreas mussitavit. „Scîlicet in tanto fervore bovi non volup esse per multa milia trans rus incêdere pulveremque degluttîre – praesertim cum hoc facere non assuefactus essem. Itaque sanê non indignatus eram, quod Blasco devertit in cauponâ Oslingianâ. „Eccillum!" caupo vocat nos venire videns, „Dominum consobrinum Camentianum! Quid fit, quid agitur? Ut vales?" – „Aliquatenus mediocriter" Blasco inquit „utinam ne tam vehementer sitîrem in isto fervore!" – „Sitim tuam" caupo dicit „possumus explêre! Vĕni in cauponam, consîde ad mensam dominorum! In hypogêo tantum cervesiae est, quantum non epotabis per septem septimanas – ne tu quidem potabis tantam copiam!" – „Et quid de bove?" interrogat vir crassus, „bos meus triginta florenorum?" – „Quem ducêmus in stabulum, habeat aquam et pabulum, quantum cupîverit! – pabulum bovînum, scîlicet..."

Andrêas magnum frustum laridi cultro infixum naribus scrutatus degluttivit et loqui perrexit:

„Me in stabulum inducto caupo ancillam advocavit: „Heus Catharina – bene cura bovem consobrini Camentiani, ne macrescat!" – „Curabo" Catharina dixit et quantum feni bracchium capit, infercit faliscae meae. Tum taedet me vitae bovinae, et sine morâ dico, humanis verbis dico: „Eheu fênum et stramentum velim ipsi devoretis – equidem mâlo assum porcînum cum globulis et brassicâ acidâ et bellulâ cervesiâ!"

„Babae!" Crabatus vocavit. „Et quid ultra?"

„Quid dicam" Andreas inquit „ambo territi concidêrunt et opem imploravêrunt tamquam verui infixi. Deinde valedicens in illos ultimum mugitum edidi – tum in hirundinulae formam mutatus per portam stabuli foras evolavi zinzilulans – et haec fuêrunt omnia."

„Et quid de Blascone?"

„Quem corripiat diabolus cum toto mercatu boario!" Andreas scuticam boariam correptam efferatê vibrabat, quasi verba sua affirmaret. „Gaudeo, quod revêni unâ cum naso meo variolis obsĭto!"

„Ego quoque" Tonda dixit. „Rem bene egisti – et Crabatus mihi hac re videtur multa didicisse."

„Didici!" puer vocavit. „Scio nunc, quam iocosa sit ars magica."

„Iocosa?" Socius maior vultu mutato sêrius locutus est: „Licet rectê dicas – interdum haec res est etiam iocosa."

Semel tantum Hanna conspexit in publicum et ad me. Alioquin omnibus diebus causae oculos coniciebat ad scamnum iudiciale, quandocumque a custodiariâ inducebatur et sedem occupaverat. Hac re illa visa est superba necnon eo visa est superba esse, quod non loquebatur cum ceteris reabus et vix cum patrono suo. Ceterae autem reae inter se eo minus loquebantur, quo diutius fiebat causa iudicialis. Quae in pausis causae agendae cum cognatis et amicis constabant, iisdem adnuebant et acclamabant, quandocumque illi mâne inter spectatores sedebant. At Hanna in pausis agendi remanebat in sede suâ.

Itaque illam videbam a tergo. Videbam illius caput, illius cervicem, illius umeros. Legebam illius caput, cervicem, umeros. Quando agebatur de illa, illa caput tenebat altissimum. Quando sibi videbatur tractari iniusta, diffamari, infestari, quando luctabatur responsura, umeros provolvens, cervice tumescente, ut musculorum tori tumescerent. Respondebat semper parum aptê, semper umeri delabebantur. Illa numquam umeros concutiebat, numquam caput quassabat. Hanna intentior erat, quam ut sibi concedĕret levitatem umeros concutiendi aut capitis quassandi. Neque sibi concedêbat caput tenêre oblîquum aut demittere aut aliqua re inniti. Hanna sedebat tamquam gelu affixa. Necesse erat illam hôc modo sedentem dolêre.

Interdum e nodo stricto furtim elabebantur crines, crispabantur, per cervîcem dependêbant et aurâ acti cervîcem perstringebant. Interdum Hanna vestem gerebat, cuius capitium latius erat, quam ut naevus obtegeretur in sinistro umero superiore. Tum recordabar, quomodo capillos flabam de hac cervîce et quomodo hunc naevum atque hanc cervîcem osculatus essem. At recordari erat recognoscere. Anima mea nullo modo commovebatur.

Inter causam, quae per septimanas durabat, nullo modo commotus sum, anima mea videbatur esse lenta et torpida. Interdum animam meam excitabam, quam clarissimê mente fingebam Hannam hoc facientem, quod ei obiciebatur, necnon illud facientem, quod mihi in mentem revocabant capilli in cervîce illîus siti et naevus umero illîus insĭtus. At mihi videbar manu bracchium apprehendere, quod siphunculo esset sopĭtum. Bracchium nescit se a manu apprehendi, manus scit se bracchium apprehendere, et cerebrum primo momento temporis unum ab altero non discernit. At secundo momento accuratê unum ab alio distinguit. Fortasse manus tam firmê convulsit, ut locus paulisper sit pallidus. Deinde sanguis recurrit, ut locus colorem recuperet. At sensus nondum redit.

Quis mihi iniecerat siphunculum? Ego ipse, quia non sustinuissem nisi sopîtus? Torpor non sôlum in oeco iudiciali et non sôlum ita, ut Hannam talem experîrer, quasi alius esset is, qui illam amavisset et cupivisset, aliquis, quem bene novissem, sed qui non essem ego ipse. Etiam in aliis rebus omnibus iuxta me stare videbar meque aspicere, meque spectare in universitate studiorum versantem, unâ cum parentibus et fratre et sorore, cum amicis vitâ meâ fungentem, sed animâ torpente.

Aliquanto post mihi visus sum observare alios quoque similiter torpêre. Non torpêre videbantur patroni, qui inter totam causam agendam essent eâdem cupidine litigandi clamosâ atque pertinaci aut acri acerbitate aut frigidâ impudentiâ increpitatoriâ, pro sui cuiusque indole aut opinione politicâ. Iidem fatigabantur quidem causâ agendâ; vespere loquebantur voce lassiore aut stridentiore. At nocte cum denuo se refocillavissent aut inflavissent, postridie mâne haud aliter strepêbant et stridêbant ac mâne antea. Actores publici primo aemulantes conati sunt cottidie eodem studio pugnare. At hoc iisdem non contigit, primo non contigit, quia actores causae rebus rerumque effectibus nimium territi sunt, deinde, quia torpor coepit ad illos valêre. Fortissimê torpor valêbat ad iudices et scabinos. In prioribus agendi septimanis iidem res terribiles, quae modo cum lacrimis, modo voce fractâ, modo excitatê aut perturbatê referebantur et confirmabantur, animis evidenter commotis aut laboriosê cohibitis accepêrunt. Postea autem vultûs eorum relaxati sunt, subridentes unus alteri poterat aliquid insusurrare aut aliquantulum impatientiae pandere, quando testis in narrando nimis longus erat. Cum in causâ agendâ tractaretur iter in Israheliam faciendum, ubi mulier quaedam testis erat interroganda, exortum est gaudium itineris futuri. Semper denuo terrebantur ceteri studentes, qui omni septimanâ semel tantum participes erant causae agendae. Omni autem septimanâ terror ingruebat in vitam illorum cottidianam. E contra ego, qui essem cottidie causae particeps, quadam e distantiâ observabam commilitones animis commotissimos.

Talis est captivus ergastuli concentrationis, qui mensem de mense superstes horrores advenientium aequo animo animadvertat. Eodem cum torpôre animadvertit, quo percipit homicidia et mortes. Omnibus litteris hominum, qui illa ergastula vitâ superavêrunt, refertur de hôc torpôre, quo functiones vitae deminutae sunt, homines facti sunt lenti et socordes et negligentes consortium, hominumque gasificatio atque combustio factae sunt cottidianae. Etiam in parcis verbis ab auctoribus facinorum factis cellae gasicae et fornaces combustoriae memorantur ut res cottidie hominibus circumiectae, auctores facinorum ipsi redacti sunt ad pauca munera explenda, iidem socordiâ suâ et lentitudine et hebetudine videntur esse sopîti aut inebriati. Reae mihi videbantur adhuc aut in sempiternum torpôre affectae esse, immo eodem quadamtenus petrificatae.

Iam illo tempore, quo deliberabam, quare communis esset iste torpor necnon, quare non sôlum effectores et victimae afficerentur hôc torpôre, sed etiam nos, qui iudices aut scabini, actores publici aut protocollatores postea has res tractavêrunt, cum in iisdem auctores et victimas et mortuos et vivos et superstites et postumos inter se comparabam, haud bene me habebam, nec nunc bene me habeo. Licetne hos cum illis inter se comparare? Si quo in colloquio talem comparationem incohabam, semper quidem verbis efferebam hac comparatione nequaquam deminui differentiam, quae esset inter eos, qui coacti essent in mundo ergastuli concentrationis versari, et illos, qui voluntariê in eundem mundum iissent, inter eos, qui mala passi essent et illos, qui aliis intulissent, immo, hanc differentiam esse momenti maximi maximêque decisivi. At haec etiamsi efferenda iam dicebam antequam alii contradixerant, tamen movebam suspicionem atque indignationem.

Simul ex me quaero et iam illo tempore coepi ex me quaerere: coaequales mei post illud tempus viventes quidnam debebant et quid debent facere de isto excidio Iudaeorum horribili sibi relato? Ne opinêmur nos posse id intellegere, quod non est intellegibile, ne quaeramus, quia homo quaerens horrores, etiamsi non addubitat, tamen proponit colloquendo tractandos neque considerat res, coram quibus nihil possit facere nisi formidine, pudore, culpae conscientiâ correptus obmutêscat. Num oportet nos nihil facere nisi formidine et pudore et culpae conscientiâ obmutescâmus? Quem ad finem? Equidem nequaquam studio illo retractandi et illuminandi, quo seminarii fueram particeps, in causâ agendâ ultro orbatus eram. At nihil fore, nisi ut pauci tantum condemnarentur et punirentur et nos, generatio posterior, formidine et pudore et culpae conscientiâ corriperemur – nihil fore nisi hoc?

In hôc Orbe Picto mirabili 35.000 (triginta quinque milia) notionum imaginibus sunt illustrata et quinque linguis Europaeis denominata: Theodiscâ et Anglicâ et Francogallicâ et Hispanicâ et Italicâ. Nos autem coepimus addere vocabula Latina, quorum hôc loco praebemus partem earum primam, quae spectant ad anatomiam (V. HOMO III = VOCABULA ANATOMICA III). Provinciae rerum, quarum imagines et vocabula in Klettiani Orbis Picti paginis 920 (nongentis viginti) inveniuntur, sunt hae quae sequuntur:

I.ASTRONOMIA – II. TERRA – III.REGNUM PLANTARUM – IV.REGNUM ANIMALIUM – V.HOMO – VI.NUTRIMENTA ET INSTRUMENTA COQUINARIA – VII.DOMESTICA – VIII.PLASSATIO DOMESTICA ET OPERA HORTULANA – IX.VESTIMENTA – X.INSTRUMENTA PERSONALIA – XI.ARS ET ARCHITECTURA – XII.COMMUNICATIO ET INSTRUMENTA GRAPHEICA – XIII.TRANSPORTUS ET VEHICULA – XIV.ENERGIA – XV.SCIENTIAE – XVI.ATHLETICA ET LUDICRA.

Babae, quanta copia! quanta ubertas! quanta multiplicitas! Qui Orbis Pictus etiam lexicographis Latinitatis recentioris est aurifodina et cornu copiae. Nam iidem vocabulis linguarum, praesertim Romanicarum, in eodem indicatis usi saepe perfacile inveniunt vocabulum Latinissimum. En cara Lectrix, care Lector, habeas partem anatomicam huius enchiridii singularis vocabulis Latinis ditificatam (VOCABULA ANATOMICA III = V. HOMO III).