“ di tante fiamme tutto risplendea
l’ottava bolgia, …” v.31,32
Pietro di Dante invenit similem esse perniciosius, et virtute verbi ignis:
“sicut ex una favilla potest destrui civitas incendio, ita uno verbo et uno consilio …
dictus ignis infernalis spiritualiter et allegorice pro ipso colore et astutia consulenti sumi possit, tamen pro corporali igne infernali tolli et intelligi potest ”
Benvenuto ponit quinque rationes ad transitus ad mortem, calor:
“isti fuerunt homines magni ingenii; ingenium provenit a caliditate; unde homines calidi sunt magis ingeniosi, frigidi vero magis memoriosi …; unde caliditas idem est quod astutia”; et facultatem ad exitium:
“flamma naturaliter penetrat, comburit et consumit quicquid est sibi obvium, quod significat ardorem ingenii et caliditatem animi …”, denique:
“ignis naturaliter est acutus et continuo tendit ad altum; ita altum ingenium … semper tendit ad altum et attentat magnalia …”;
v.46,47
omnium peccatorum per flamma occultatum sunt: “ isti cruciantur occulte, ita quod non apparent ad figurandum occultas vias et cauta consilia talium que nullus potest interdum comprehendere, imo nec coniecturare … ignis de prope ledit et contristat, a longe vero lucete et letificat; ita isti sepe nocent suis vicinis tamen placent et lucent estraneis quia sunt famosi et laudantur a longinquis sicut patet in multis dominis Italie”.
v. 53
Sed quid ad inferni mortificat? Tommaseo in Osee VII:
“Circomdederunt eos adinventiones suae, applicuerunt quasi clibanum cor suum cum insidiaretur eis… quasi clibanus succensus a coquente”.
v. 64
Et Benvenuto perniciosius est potentia flamma indicat: “ardorem ingenii et caliditatem animi … ingenium provenit a cali ditate; unde homines calidi sunt magis ingeniosi …; unde caliditas idem est quod astutia …” (1)
(1) In medieval Latine: callidus=calidus (Placidus Libri Glossarum): “Calidus homo interdum fervens interdum fortis intelligitur”
Verbum est in ira in irascibili significatione Aligheri:
Scripsit Johannes Teresi
|
|
