De primo conatu democratiae instituendae in Hispania vel
DEMOCRATIA INDOCTA STARE NEQUIT.

Post comitia Februarii habita anni MCMXXXVI abalienatio et hostilitas inter divites et pauperes, vel locupletes et egenos, crevit in dies. Imperio potiti populares ex suffragio sed arte gubernandi omnino ignari et inexperti, methodo perquam simplici et ideo stolida et insipienti, rei publicae sortito male administratae idonea remedia applicare voluerunt. Aequior distributio agrorum postulabatur ut ad divitias adipiscendas omnes habuerint easdem opportunitates, sed dum nova sortitio perficeretur, placuit quibusdam mandatariis male cordatis divites privari rebus aliquibus quae non necessitatis sed luxuriei causa acquiruntur, verbi gratia, apparatus quo captantur undae radiophonicae, seu receptores vocati. Haec bona supervacanea esse rebantur eisque privandi qui possiderent, ut iustitia socialis splendesceret.

Ita memini, cum puer essem trimatus, me vidisse in Consilii Municipalis deposito ubi pater officium agebat scriptorium, velut congeriem receptorum radiophonicorum ex domibus divitum ablatorum, quae censebantur res inique acquisitae ex pauperum stipendiis deminutis.

Talium bonorum privationes et aliae expropriationes quae nuntiabantur futurae, locupletium iras exarserunt qui ab exercitus ducibus flagitare coeperunt ut apta remedia huius anarchiae applicarent. Cui usui exercitus parantur et publico sumptu sustentantur nisi ut patriam defendant a periculo suimetipsius dissolvendi ex causis tam externis quam internis? Patria periclitabatur divitibus periclitantibus: quin etiam, Catholica religio Hispaniae traditionalis in discrimine erat maximo, ut omnibus patebat ex templis incensis quae passim, hic et illic, ardebant fere cotidie. Talis ostendebatur facies torva inexpertae democratiae Hispanicae.

REMEDIA PEIORA MORBO

Francus, dux perduellionis, legionarios et mercenarios in Africa parat seditionem conflans invasurus Hispaniam. Ita conspiratis aliquibus ducibus bellum civile paratur cruentissimum in quo, ut mos est civilium bellorum, versus Lucani ex Pharsalia certissimus probatur: 'iusque datum sceleri' (B.C. 1.2)

Rei publicae status, haud mediocriter commotus facinoribus quibusdam paucorum exagitantium et maleficia molientium, in ruinam praecipitatur militari seditione. Duces insurgentes seditionem eorum iustificant 'patriam esse in discrimine' dictitantes. Ad quos praetextus postea additur religionis Catholicae defensio, qua de causa haec seditio contra patriam vocata erit in posterum a quibusdam antistitibus religiosis 'Cruzada' (Crusade, Cruciada). Hoc est, convertitur atrox parricidium in 'Guerra Santa' (Holy War, Bellum Sacrum) quod vere 'bellum exsecrabile' fuit. Qui debuerunt primi servare ordinem constitutionalem, patriam in maximum discrimen advexere, nam ut Seneca Maior dixerat: 'Quis ut seditiones leniret turbavit rem publicam?' (Contr.2.6.4.23)

Duces conspirationis (Mola, Queipo, Franco, Yagüe...ceteri) potiuntur oppidis et urbibus diversis in Hispania meridionali. Simul in multis locis repressio inchoatur crudelissima, ex auctoritate militari patrata et commissa paramilitaribus et particularibus. Qui rei publicae fautores ab eis inveniuntur protinus in carcerem coniecti ad necem destinantur capitisque poena afficiuntur.

Occultantur pavidi ubi quisque potest. Pater meus abiit et per aliquot latuit dies in praedio cuiusdam amici. Ibi mansit donec revocatus a fratre domum rediit. Frater hic patruus erat meus qui persuasus erat a simulatore quodam nullam poenam fratrem fugitivum, si rediret, recepturum. Credulus illi patruus meus quaesitum ivit fratrem occultum. Eum domum traxit in curru vel plaustro quorum erat usus ad labores agricolas.

Sed simul ac traditores fiunt certiores profugum redisse, eum domi prehendunt et in carcerem coniciunt reducem. Uxor et filius parvulus ad carcerem cotidie veniunt ut visitent maritum et parentem uterque eique cibum afferant.
Pater vero exanimatus et tristitia plenus cibos sumere abnuit.

Tandem decimo die Septembris, i. e. IV a. Id. Sept. anni MCMXXXVI cum destinatus esset ad necem una cum aliis in carcere reclusis, exierunt mane diluculo, necatoribus comitantibus, ut acti essent ad parietes coemeterii vici Oleastri. Ibi necatus est quin possit clementiam impetrare a necatoribus, etsi pietatem eorum movere intendit, uxorem praegnantem et filiolum parvulum desertos et inopes iterum iterumque queritans dum misericordiam imploraret.

Consumatum est. Exarserunt glandium plumbearum detonationes ignivomae. Clamores et lamentationes morientium (inter quos mulier una) cessavere. Armigeri, munere functi suo, domum reverterunt. Memoratisne picturam F. Goya 'Los fusilamientos de la Moncloa'? (Occisiones in Moncloa)
Imaginem simillimam illius tragoediae forsan habeatis.

Scripsit Johannes Oleastrensis