Valentiâ ex urbe Hispaniae – Per integram horam hodie factum est proelium lycopersicorum totîus mundi maximum – plus 40.000 bellatorum, qui partim instructi erant vestibus tutoriis creativê confectîs, inter se iaculati sunt circiter 100.000 (centum milia) chiliogrammorum horum fructuum maturrimorum ideoque maximê lubricorum. Hôc spectaculo hominibus gratissimo spatio temporis brevissimo plateae, viae, domûs oppidi (quod habet decem milia ferê incolarum) mutatae sunt in magnum ius ruberrimum. Ex 61 annîs "Tomatina" mensis Augusti ultimo die Mercurii fit. Qua attrahuntur homines philotheori (Angl. tourists) ex Europâ, Asiâ, Civitatibus Unitîs. "Quo proelio" Pillar consiliaria oppidi inquit „fit, ut relaxentur hominum animi nimium intenti."

In eodem proelio valent normae sevêrae: Ne quis violetur, oportet „bellatores" ante iactum manu lycopersica conterant et evîtent zonam, quae circumiecta est quinque autoplaustris, quibus apportantur magnae, innumerae cupae lycopersicorum plenae. Sclopetatione signali proelium finitur et bellatores incitantur, ut certatim currant ad quingentos tubos mammatos Tomatinae causâ in oppido statutos, quibus sumant lavacra pluvia ad lubricos fructûs abluendos. Magnîs everriculîs ligneîs et utribus aquaticîs aliquot decuriae purgatorum oppidanorum unâ cum siphonariis a viîs removent pultem lycopersicorum mucosam.

Unde exorta sit haec delectatio coloris sanguinei, nemo certo scit. Sed narrantur ipsâ in fame anni 1944 nonnulli iuvenes in quendam musicum viarium coniecisse lycopersica. Eundem statim in illos reiecisse fructûs eiusdem generis, ut fieret prima omnium "Tomatina". Eadem sollemnitas, quae a.2002 declarata est „delectatio philotheorôrum", usque ad annum 1959 sub Francône dictatôre (1939-1975) officialiter erat vetita. Magistratûs quidem oppidani conati erant hoc proelium vetare, sed denique concessêrunt civibus flagitantibus. Ex a.1980 "Tomatina" ex officio oppidano celebratur et ab astyphylacibus custoditur – etiam ex ipsîs helicopterîs.